per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-10-23
12
21
3
24
226
Original Article
فهم و اثبات بساطت حقتعالی در پرتو قیومیت الهی از دیدگاه ملاصدرا
عظیمه پورافغان
poorafghan18@yahoo.com
1
علیرضا کهنسال
kohansl-a@um.ac.ir
2
سیدمرتضی حسینی شاهرودی
shahrudi@um.ac.ir
3
دانشگاه فردوسی مشهد
دانشگاه فردوسی مشهد
اهتمام صدرالمتألهین به صفت قیوم پروردگار در مجموع صفات الهی، مسئلهای غیر قابل انکار است. آنسان که وی جمیع معارف ربوبی و مسائل معتبر در علم توحید را منشعب از آن میداند که به همراه اسم حیّ به عنوان اسم اعظم حقتعالی در برخی از روایات بیان شده است. نوشتار حاضر در صدد تبیین بساطت حقیقی پروردگار بر مبنای قیومیت الهی است. ملاصدرا به کرّات، با ترسیم جایگاه صفت قیوم به عنوان مبدأ صفات اضافی، آن را واسطۀ اتصاف ذات به صفات فعلیِ متأخر از ذات میداند که در نتیجه خللی در بساطت ذات الهی وارد نمیشود. بر اساس مبانی صدرایی، فهم و اثبات مقدمات قاعدۀ بسیطالحقیقه نیز بر پایۀ قیومیت امکانپذیر است؛ به گونهای که اثبات بساطت ذات الهی و فهم نحوۀ کلالاشیاء بودن آن، در پرتو این اسم صورت میپذیرد.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_226_cca203d496cd8b6c8c7bfd9dd093614f.pdf
صفات فعلی
قیوم
بساطت
حکمت متعالیه
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-10-23
12
21
25
44
227
Original Article
اسفار اربعه از منظر رفیعی قزوینی و جوادی آملی
عبدالحسین خسروپناه
khosropanahdezfuli@gmail.com
1
رضا حصاری
yazahra2233@gmail.com
2
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
با بررسی رویکرد جوادی آملی و رفیعی قزوینی در خصوص اسفار اربعه، آشکار میگردد که میان این دو دیدگاه تفاوتها و شباهتهایی وجود دارد. جوادی آملی نهایت سفر اول را همگام با حصول مقام ولایت و نهایت سفر سوم را مقارن با حصول مقام خلافت میداند؛ اما در دیدگاه رفیعی قزوینی، حصول مقام ولایت با انتهای سفر سوم همراه است. در دیدگاه وی، نهایت سفر اول ابتدای مقام قلب است و سفر دوم مبدأ ظهور روح در اصطلاح عرفاست؛ در حالی که شهودِ هویت غیبیه و رسیدن به مقام محو و طمس، تناسبی با مرتبۀ روح را ندارد، بلکه وصول به این امر با مقام خفی و اخفی تطابق دارد. عارفانی چون قیصری و کاشانی میان مراتب ابتدایی و انتهایی ولایت به تفاوت قائلاند، لکن چنین تمایزی در دیدگاه رفیعی قزوینی دیده نمیشود. از منظر وی، سفر اول در محدودۀ امور عامه و جواهر و اعراض سفر سوم حکما خواهد بود. لکن از منظر جوادی آملی محدودۀ سفر اول تا اثبات ذات حقتعالی ادامه دارد. علاوه بر شمول جواهر و اعراض در سفر سوم که رفیعی قزوینی به آن معتقد است، نحوۀ فاعلیت حقتعالی و کیفیت صدور واحد از کثیر در این سفر مورد بحث قرار میگیرد. این گفتار بر آن است که با روش تحلیلی ـ تطبیقی، دیدگاه این دو حکیم متأله را بررسی نماید.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_227_eca4ef2cff080519ecc082141ef34776.pdf
ولایت
خلافت
روح
امور عامه
فاعلیت حقتعالی
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-10-23
12
21
45
66
228
Original Article
ارزیابی نقدهای علامه سمنانی بر تقریر آقاعلی مدرس در اصالت وجود
محمد خسروی فارسانی
m45khosravi@gmail.com
1
مهدی امام جمعه
1339smj@gmail.com
2
علی ارشدریاحی
arshad@ltr.ui.ac.ir
3
صدرا به عنوان مهمترین طراح مسئلۀ اصالت وجود یا ماهیت، به نحو مستقل به تعیین محل نزاع اصالت وجود و یا ماهیت نپرداخته است. اما آقاعلی مدرس که مشی صدرایی دارد، با درک این نقیصه در حکمت متعالیه، بحث مستقلی را در این باره مطرح نموده است. در مقابلِ او، علامه سمنانی با نگاهی متقابل و به نحو مفصل و از جهات مختلف، به تبیین آقاعلی مدرس اشکال کرده و خود ادعایی متفاوت در مسئله ارائه نموده است. در این مقاله، ضمن طرح تقریر مدرس و بررسی آن، نقد سمنانی بر این قول به تفصیل بیان شده و مورد ارزیابی قرار گرفته است. این پژوهش، نو و فاقد سابقه و روش آن، تحلیلی و انتقادی است. این جستار نشان میدهد که اگرچه تحریر مدرس پذیرفته نیست، لکن نقدهای سمنانی به تقریر ایشان در دو موردْ پذیرفتنی و در موارد دیگر، غیر قابل قبول و دچار اشکالات جدی است.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_228_c6cbbf9ca47a3b292ed1ec2cf1ee6810.pdf
علامه سمنانی
آقاعلی مدرس
اصالت وجود
اصالت ماهیت
مبدأ مشتق
مبدأ اثر و اثر مبدأ
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-10-23
12
21
67
92
229
Original Article
تفسیر اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و کاربرد معرفتشناختی ماهیت از نگاه صدرا
حسین غفاری
hghafari@ut.ac.ir
1
سیدمحمد مظفری
d.r.s.m.mozafari@gmail.com
2
عزیزالله فیاض صابری
3
استاد/دانشگاه تهران
با وجود اینکه اصالت وجود از عمدهترین و بنیادیترین مسائل فلسفی است که در کانون توجه فکری و فلسفی صدرالمتألهین قرار دارد و بسیاری از مسائل مهم فلسفی بر آن استوار است، متأسفانه عدم تفکیک دقیق مسائل هستیشناسی و معرفتشناسی در متون فلسفۀ اسلامی و حکمت صدرایی، چنان که در ابهام و پیچیدگی بسیاری از مسائل فلسفی تأثیر گذاشته و بر وضوح مقاصد حکمای ما سایه انداخته، بر اصل این مسئله و پیامدها و نتایج آن نیز تأثیر گذاشته است. در این مقال کوشیدهایم ضمن ارائۀ پیشینۀ بحث، با تفکیک دو حیث معرفتشناختی و هستیشناختی و با تکیه بر مبانی و عبارات صدرالمتألهین ـ با روش توصیفی تحلیلیـ این مسئله را مورد واکاوی قرار دهیم و تفسیر صحیح او از اصالت وجود و اعتباریت ماهیت را از دو جهت هستیشناختی و معرفتشناختی بررسی و کارکرد معرفتشناختی ماهیت را تبیین کنیم.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_229_4f922425d791fc16228c1df385f03bd6.pdf
اصالت
اعتباریت
ذهنی بودن ماهیت
عینیت
محکی وجود و ماهیت
موجودیت بالذات
موجودیت بالعرض
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-10-23
12
21
93
116
230
Original Article
بررسی و تحلیل نظریۀ خواجه نصیرالدین طوسی در عقیدۀ بداء
رسول محمدجعفری
rasulmohamadjafari@yahoo.com
1
وحید داوری چهارده
v.davari1368@gmail.com
2
استادیار دانشگاه شاهد
خواجه نصیرالدین طوسی از برجستهترین متکلمان شیعی است که آثار و آرای او همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. خواجه در برخی تصنیفاتش در باب عقیدۀ بداء مطالبی دارد که موضعگیریهای متفاوتی را نسبت به او در پی داشته است؛ برخی عالمان مشابه سخنان او را گفتهاند، برخی دیگر او را نقد کرده و عدهای نیز در مقام توجیه نظریۀ خواجه برآمدهاند. بررسیها نشان میدهد که نقد به خواجه وارد بوده و از مطالب وی انکار بداء به دست میآید. با وجود این، برخی متکلمانِ پیش و پس از خواجه نیز بداء را رد کردهاند و او نظریۀ جدیدی ارائه نکرده است. به نظر میرسد آنچه خواجه و متکلمانی چون شیخ طوسی و سید مرتضی در مسئلۀ بداء گفتهاند، یک دیدگاه شیعی نیست، بلکه تأثیر اندیشۀ قاضی عبدالجبار معتزلی در دیدگاه شاگردش سید مرتضی است که از ایشان به دیگر متکلمان شیعی سرایت کرده است.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_230_492665644552b04cc66e71481f923520.pdf
بداء
خواجه نصیرالدین طوسی
نقد
شیعه
معتزله
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-10-23
12
21
117
132
231
Original Article
تحلیلی از عالم برزخ در وجودشناسی ابنسینا
رضا محمدنژاد
rezamohamadnezhad49@gmail.com
1
جعفر شانظری
jshanazari@yahoo.com
2
بر اساس آیات و روایات، عالم برزخ میان زندگی دنیایی و حیات اخروی قرار گرفته است و بر اساس متنهای فلسفی، عالمی میان عالم مجردات و عالم مادیِ محض است و حدّ وسط بودن آن ایجاب میکند که نه به کلی واجد ماده و مقدار و بیگانه از عالم مجردات باشد و نه به کلی فاقد ماده و مقدار و بیگانه از عالم مادی، بلکه با داشتن مقدار و صورت بدون ماده، بهرهای از عالم مجردات و بهرهای هم از عالم مادی دارد. ابنسینا با استناد به قائم بودن صورت جسمیه به ماده و محال دانستن تحقق صورت و شکل و مقدارْ بدون ماده، عالم برزخ و معاد جسمانی را قابل اثبات نمیداند، از این رو، در مراتب هستی مورد نظر او، جایگاهی برای عالم برزخ وجود ندارد و جایگاه نفوس بعد از مرگ را نیز با تأکید بر عالم افلاک و عقول تبیین میکند. در این مقاله، آرای ابنسینا در مورد عالم برزخ، زندگی و عوالم بعد از حیات مادی، تبیین و بررسی خواهد شد.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_231_500db920b64c9b67f016aa39a541f59c.pdf
برزخ
نفوس
عقول
ابنسینا
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-10-23
12
21
133
150
232
Original Article
معاد جسمانی از منظر قاضی سعید و آقاعلی مدرس
سیدمحمدحسین نقیبی
naghibi12@gmail.com
1
عبدالله نصری
nasri_a32@yahoo.com
2
معاد جسمانی عنصری از منظر ابنسینا و ملاصدرا، دو طلایهدار حکمت اسلامی، با محذوراتی مواجه است. قاضی سعید قمی شاگرد باواسطۀ صدرالمتألهین و آقاعلی مدرس زنوزی شارح مکتب صدرا میباشد، با وجود این، هر دو دیدگاهی متفاوت از دیدگاه صدرا در باب معاد جسمانی ارائه داده و قائل به حشر ابدان عنصری شدهاند. به باور هر دو حکیم، آخرت در نشئهای متفاوت از نشئۀ دنیا تحقق مییابد. همچنین تعلق نفس به بدن با مرگ از بین نمیرود، بلکه توجه نفس به بدن حتی بعد از پوسیده شدن بدن و تفرق اجزا وجود دارد و اجزای بدن بعد از مرگ، حرکت و سیر تکاملی خود را ادامه میدهند و نفس در قیامت به بدنی تعلق میگیرد که از همین مادۀ اجزای بدن دنیوی تشکیل شده است. بعد از تبیین دو دیدگاه مشخص خواهد شد که تبیین آقاعلی مدرس از قوت علمی و استدلالی بیشتری برخوردار است.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_232_85f7dd3ab5e58a52e0f4359d7344dd11.pdf
معاد جسمانی
تعلق ایجابی نفس به بدن
قاضی سعید قمی
آقاعلی مدرس