per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-05-22
12
20
3
28
247
Original Article
چالشهای انگارۀ «علم بلامعلوم»در تبیین کیفیت علم قبلالایجاد
محمدرضا ارشادی نیا
mrershad@chmail.ir
1
مقالۀ «علم قبل از ایجادِ خداوند به اشیا؛ برتری دیدگاه علم بلامعلوم بر نظریۀ علم اجمالی در عین کشف تفصیلی» (معینالدینی و نصیری، 1393: ش23/165ـ 188) در اثبات برتری انگارۀ «علم بلامعلوم» در تبیین کیفیت علم قبلالایجاد، از سویههای مختلف دچار مشکل میباشد. مسیری که مقاله طی میکند، بر خلاف ادعای اثبات برتری و بیان مزایا، در جهت ابطال نظر رقیب و اثبات نظر منتخب میباشد. این خط سیر بر محور این نکات ترسیم شده است: تبیین تحویلینگر به نظریۀ رقیب و فرو کاستن آن در برخی مبانی و ابعاد، نقدهایی بر نظریۀ رقیب بر اساس تقریر ناقص و نامقبول از آن، نفی حیثیت ذاتالاضافه از مفهوم علم، رد علم حضوری، و طرح نظریات نامرتبط به موضوع مقاله، و از همه شگفتآورتر انتساب نظر خود به روایات در حد برداشت مستقیم عنوان و محتوا از روایات و تخطئۀ نظر مقابل، و معنون نمودن نظر منتخب با عنوان اختراعی «علم بلامعلوم» بدون تبارشناسی پدیدآورندگان آن. به رغم جهتگیری عنوان مقاله برای نشان دادن برتری نظر منتخب، ابطال نظر رقیب، در نفی ادعای حیثیت ذاتالاضافه از مفهوم علم و انتساب متهورانۀ نظر خویش به ساحت پاک اهل بیتM مقصور میگردد. بررسی ناقدانۀ این مقاله و سنجۀ روشمند مدعیات آن با معیارهای دقیق، میتواند راهگشای پاسداری از میراث حکیمان متأله و احتراز از ظاهرگرایی در سامان الهیات باشد.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_247_43733b5f433400494666d025b6308c5c.pdf
علم قبلالایجاد
علم اجمالی در عین کشف تفصیلی
علم بلامعلوم
الهیات تفکیکگرایان
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-05-22
12
20
29
46
421
Original Article
مبانی فلسفی صدرالمتألهین در اثبات علم تمام موجودات به خداوند
روح الله زینلی
zeinaliruholla@yahoo.com
1
علیرضا نجف زاده تربتی
najafzadeh@um.ac.ir
2
سیدمرتضی حسینی شاهرودی
shahrudi@um.ac.ir
3
استاد دانشگاه فردوسی مشهد
ملاصدرا در آثار خود از علم تمام موجودات به خداوند سخن گفته است. این دیدگاه بر اساس مبانی ویژۀ حکمت متعالیۀ او شکل گرفته است. غیر از اصالت وجود که اساس حکمت متعالیه در تمام مباحث است، مبانی دیگری در این بحث مورد توجه وی بوده است: وحدت تشکیکی وجود، عینالربط بودنِ معلول به علت، مساوقت علم با وجود و راههای غیر فلسفی (آیات و روایات). تبیینهای وی متناظر با مبانی یادشده متفاوت است. او دیدگاه خود را به چند گونه تبیین نموده است که لحاظ قاعدۀ «العلم بذی السبب لا یحصل إلّا من جهة العلم بسببه» و علم بسیط از جملۀ آنهاست. او در عین حال که علم تمام موجودات به خداوند را اثبات کرده، گاه علم موجودات مادی به خداوند را نفی نموده است که به ظاهر تناقضگویی است. گرچه ملاصدرا خود برای رفع این تعارض اقدام کرده است، باید گفت که با توجه به مبانی وی، چنین تعارضی رخ نخواهد داد.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_421_2c8a5716f6d9b856fc5d4f9569cf05c5.pdf
وجود ربطی
مساوقت علم با وجود
وحدت تشکیکی وجود
قاعدۀ ذوات الأسباب
مبانی غیر فلسفی
علم مادیات
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-05-22
12
20
47
68
422
Original Article
مطالعۀ تطبیقی عقل اول و وجود منبسط در حکمت مشاء و عرفان
سیدعلی حسینی شریف
gh13ali@gmail.com
1
غلامعلی مقدم
dr.moghadam@razavi.ac.ir
2
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
ترتیب نظام هستی و کیفیت صدور و ارتباط آن با مبدأ، از مسائل مهم هستیشناسی عرفانی و فلسفی است. عرفا در این باره به وجه واحد و وجود منبسط، و مشاء به عقول مترتبه قائلاند. فلسفه و عرفان هر دو داعیهدار حکایت معارف خود از واقعاند و اصالتِ وحدتِ واقع به همگرایی آنها در این مسئله حکم میکند. نگاه رایج، توفیق این همآوایی را به ملاصدرا منسوب کرده و حکمت مشاء را کمتر مورد توجه قرار داده است. در این مقاله با روش تطبیقی تحلیلی نشان دادهایم که اگرچه حکمت مشاء در این مسئله، زمینۀ تلاقی و برخورد مستقیم با عرفان نظری را نداشته، با نظر به اصول و مبانی حاکم بر اندیشۀ آنها میتوان قابلیت همسویی آن را با عرفان اثبات نموده، مٶیدات آن را نشان داد و به موانع و اشکالات احتمالی در این باره پاسخ گفت.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_422_4875948999a3d700ac79f9c69860f6d2.pdf
وجود منبسط
صادر اول
فلسفۀ مشاء
عرفان
حکمت متعالیه
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-05-22
12
20
69
96
423
Original Article
مبانی فلسفی ـ حِکمی صنعت (با تأکید بر آرای فلاسفۀ اسلامی)
احمد شه گلی
shahgoliahmad@gmail.com
1
عسکر دیرباز
a.dirbaz5597@gmail.com
2
عبدالحسین خسروپناه
hakimdezfuli@gmail.com
3
موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه
اصطلاح «صنعت» یکی از شایعترین مفاهیم حوزۀ تمدن اسلامی است که کاربردهای متفاوتی داشته است. اطلاق این اصطلاح بر صنایع بشری، بخشی از معنای عام آن بوده است. حکما و دانشمندان اسلامی، مباحثی اساسی را دربارۀ صنعت طرح کردهاند که امروز میتوان با الگوگیری از آنها، عرصههای جدیدی را در این موضوع باز کرد. مسئلۀ این پژوهش، نگاهی فلسفی به صنعت و تبیین مبانی حکمی آن بر اساس آرای حکمای اسلامی است. مسئلۀ نگاه فلسفی به صنعت با وجود اهمیت و ضرورت در دوران معاصر، هنوز از دیدگاه فلسفه و فیلسوفان اسلامی مورد پژوهش جدی قرار نگرفته است. در این مقاله ضمن برشمردن جهانبینی حاکم بر صنعت در نگاه حکمای اسلامی، به تحلیل و تبیین این مبانی میپردازیم. آگاهی از این مبانی برای فهم نگرش حکمای اسلامی به صنعت اهمیت دارد تا از این رهگذر، چگونگی سریان جهانبینی حکمای اسلامی بر صنایع سنتی مشخص شود و این مهم ما را در تدوین مبانی فلسفی صنعت مبتنی بر نگرش حکمت اسلامی توانا میکند. تقلیدی بودن صنعت از طبیعت، تقدم طبیعت بر صنعت، نگرش تشکیکی به صنایع، حکیمانه بودن تنوع صنایع، تبیین متافیزیکی از ضرورت وجود صنایع، نگرش معنوی به صنایع، روش کیفی، و تنوع روشی، اهم مبانی فلسفی حاکم بر صنعت قدیم است.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_423_e181066747c4404844c1f3839c7d950c.pdf
صنعت
طبیعت
مبانی فلسفی
حکمای اسلامی
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-05-22
12
20
97
110
424
Original Article
عقل نظری و عقل عملی
محمداسحاق عارفی
arefi.eshq@gmail.com
1
حسین غفاری
hghafari@ut.ac.ir
2
عزیزالله فیاض صابری
3
استاد/دانشگاه تهران
عقل به گستردگی قلمرو آن، تقسیمات گوناگونی دارد و از زوایای مختلف تقسیمپذیر است. یکی از تقسیمات، تقسیم آن به اعتبار معرفتشناسی و نوع فعالیت آن است. طبق این اعتبار، عقل به عقل نظری و عقل عملی تقسیم میشود. در اینکه عقل نظری و عقل عملی یک نیروست که دو اسم را به خود اختصاص داده است یا دو نیرو، اگر دو نیروست نحوۀ کارکرد آنها چگونه است، دیدگاههای مختلفی پدید آمدهاند و در این نوشتار، دیدگاههای یادشده پس از توضیح و تبیین، نقد و بررسی شده و سرانجام دو نیرو به اثبات رسیده است که یکی صرفاً نظر و دانش را به عهده دارد و دیگری هم ادراک کلیات و استنباط جزئیات مربوط به عمل را عهدهدار است و هم وادار کردن بر انجام کار بر اساس ادراک یادشده را.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_424_acc430f6ea2cb2b08db42d20b43d2c05.pdf
عقل
عقل نظری
ادراک کلی
ادراک جزئی
مبدأ تحریک
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-05-22
12
20
111
126
425
Original Article
جسم، جوهری مشکّک در اندیشۀ سهروردی
مصطفی مومنی
momenim@nums.ac.ir
1
محمدجواد اخگری
mj.akhgari1983@gmail.com
2
هرچند دیدگاه مشهور فلاسفه دربارۀ جسم، ترکیب آن از دو جوهر هیولی و صورت است، مطابق نظر سهروردی و مکتب فلسفی اشراق، حقیقت جسم چیزی جز مقدار جوهری نیست. بر این اساس، اشتراک اجسام در همین مقدار است و اختلاف و تمایز آنها نیز مربوط به مقدار آن میباشد. بنابراین در حقیقت مابهالامتیاز و مابهالاشتراک اجسام به یک چیز برمیگردد و ارجاع مابهالامتیاز به مابهالاشتراک در ماهیت جسم به معنای تشکیک در حقیقت جوهری جسم است.
قول به تشکیک در اجسام، نتیجۀ اعتقاد به تشکیک در جوهر است و این اعتقاد نیز نتیجۀ قول به تشکیک در ماهیت بوده که از ویژگیهای تفکر سهروردی و مکتب اشراق به شمار میآید. از آنجا که تحلیل و بررسی دیدگاه سهروردی دربارۀ ماهیت جسم، در پی بردن به حقیقت عالم ماده و شناخت اشیا از منظر سهروردی کمک شایانی میکند، این نوشتار به این مسئله و تحلیل دیدگاه وی از حقیقت جسم پرداخته است.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_425_1a86beea19bcaa552266a55214838d66.pdf
سهروردی
جسم
مقدار
تشکیک
جوهر
ماهیت
per
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
2017-05-22
12
20
127
144
426
Original Article
حل معضل معقول ثانی فلسفی توسط صدرالمتألهین و ثمرۀ آن
سیدمحمد موسوی بایگی
1
مجتبی رحمانیان
mojtabarahmani395@gmail.com
2
بحث از معقولات اولی و ثانوی، در ضمن مسائل پیرامون علم جا میگیرد، اما بین حکمای مسلمان بیشتر از جهت هستیشناسی مطرح شده است و آنان دغدغۀ تعیین نحوۀ تقرر این مفاهیم را داشتند. تقریباً همۀ حکما تا قبل از ملاصدرا تحقق خارجی این مفاهیم را محال دانسته، معتقد بودند هنگامی که یکی از این مفاهیم بر امری خارجی حمل میشود، در واقع بین یک امر ذهنی و خارجی ربطی برقرار شده است. ولی ملاصدرا بر این عقیده است که ربط میان امر ذهنی و خارجی محال است و طرفین ربط باید در ظرف تحقق ربط و اتصاف محقق باشند. اگر اتصاف در ذهن است، طرفین آن باید ذهنی باشند و اگر اتصاف در خارج است، طرفین آن باید در خارج باشند.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_426_2dd9125046d1ebd6cec643925175b143.pdf
معقول اول
معقول ثانی منطقی
معقول ثانی فلسفی
عروض
اتصاف