ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی شبهه دور و مصادره به مطلوب بر ادله اصالت وجود
فلسفه اسلامی با مبانی هستیشناخت، اساسیترین پایههای الهیات عقلانی را پایهریزی کرده است. تشکیک و تردید در این اصول، لطمه جبرانناپذیری بر الهیات به معنای اخص وارد میسازد و آن را وارد مسیر دیگر با نتایج دگرگون میسازد. در بین همه اصول محوری هستیشناخت، اصالت وجود نقش برجسته، نمایان و بیبدیل دارد. حکمت متعالیه با شناخت نقش مؤثر این اصل، به تثبیت آن پرداخته است. مخالفان با آن، بر اثر برخی نتایج ناسازگار با پیشفرضهایشان، همانند وحدت وجود، به خدشه و القاء شبهه در ادله آن روی آوردهاند. عمدهترین شبهه، اتهام دور و مصادره به مطلوب از سوی طیفی به ظاهر نامتجانس اعم از فلسفهستیزان و برخی تفکیکگرایان با روش جدلگرایانه است. در این فرصت به چهار دلیل، عطف توجه خواهد شد که در مظان این شبهه قرار گرفته است. این ادله عبارتاند از: برهان خیریت وجود، برهان مبتنی بر تفاوت آثار وجود خارجی با وجود ذهنی، برهان مبتنی بر امتناع تشکیک در ماهیت، و برهان حرکت اشتدادی. با طرح مفاد و مطلوب این ادله، محتوای شبهه نیز نسبت به آنها محک زده خواهد شد. واکاوی نشان از این دارد که شبههزایی ناشی از عدم توجه کافی به مبادی این ادله است.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1297_da09562c342f1e2a7efa9ece92bb1aa7.pdf
2021-02-19
3
22
10.30513/ipd.2021.1297
هستیشناسی
اصالت وجود
اعتباریت ماهیت
محمدرضا
ارشادی نیا
mr.ershadinia@hsu.ac.ir
1
دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری
LEAD_AUTHOR
آشتیانی، سیدجلالالدین، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380 ش.
1
همو، هستی از نظر فلسفه و عرفان، قم، بوستان کتاب، 1382 ش.
2
اکبری، رضا، و سیدمحمد منافیان، شرح منظومه حکمت، تهران، دانشگاه امام صادق ، 1390 ش.
3
ایزوتسو، توشیهیکو، بنیاد حکمت سبزواری یا تحلیلی تازه از فلسفه حاج ملاهادی سبزواری، ترجمه سیدجلالالدین مجتبوی، مقدمه مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران، 1368 ش.
4
تهرانی، جواد، عارف و صوفی چه میگویند؟، تهران، آفاق، 1390 ش.
5
جوادی آملی، عبداللّٰه، رحیق مختوم (ج1)، شرح حکمت متعالیه (بخش یکم از جلد اول)، قم، اسراء، 1375 ش.
6
همو، رحیق مختوم (ج4)، شرح حکمت متعالیه (بخش چهارم از جلد اول)، قم، اسراء، 1375 ش.
7
حائری مازندرانی، حکمت بوعلی سینا، تهران، نشر محمد و انتشارات علمی، 1362 ش.
8
سبزواری، ملاهادی بن مهدی، شرح المنظومه، تهران، ناب، 1380 ش.
9
سهروردی، شهابالدین یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380 ش.
10
سهیلی، حسین، «نقد براهین اصالت وجود در اندیشه میرزاجواد تهرانی»، دوفصلنامه حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دهم، شماره 1، بهار و تابستان 1398 ش.
11
شهرزوری، شمسالدین محمد بن محمود، شرح حکمة الاشراق، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372 ش.
12
فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم، بیدار، 1411 ق.
13
همو، المطالب العالیة من العلم الالهی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
14
همو، شرح الفخر الرازی علی الاشارات (شرحی الاشارات)، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
15
لاهیجی، محمدجعفر، تعلیقه بر شرح رسالة المشاعر، تصحیح و تحقیق سیدجلالالدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1386 ش.
16
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیلی بر دیدگاه علامه طباطبایی و جوادی آملی در مسئله عالم ذرّ با تکیه بر مبانی ملاصدرا
بحث درباره عالم ذر همواره با دو پرسشِ «عالم ذر چه جایگاهی در نظام هستی دارد؟» و «چرا هیچ انسانی این میثاق را به یاد نمیآورد؟» همراه بوده است. پاسخهای متعددی به این دو پرسش داده شده است که پاسخ علامه طباطبایی و جوادی آملی از دقت و اهمیت بیشتری برخوردار است. در این مقاله با استفاده از روش کتابخانهای سعی کردهایم به منابع دست اول نظریهپردازان این بحث مراجعه کنیم. پاسخهای علامه طباطبایی و جوادی آملی به گونهای هستند که در ابتدا در مقابل یکدیگر قرار میگیرند. در این مقاله ضمن بررسی پاسخهای این دو اندیشمند مشخص میشود که نظریه فطرت جوادی آملی، مسائل را بهتر و راحتتر حل میکند. در ادامه با توجه به نوآوریهای ملاصدرا در مباحث حکمت متعالیه، مانند مسئله تشکیک وجود و مبحث «بسیط الحقیقة کلّ الأشیاء» و مخصوصاً حمل حقیقه و رقیقه مشخص میشود که نظریه فطرت با نظریه وجود جمعی قابل انطباق بوده و مکمل هم هستند.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1298_09c4e3ec91df97b93368cb27307103df.pdf
2021-02-19
23
46
10.30513/ipd.2021.1298
عالم ذرّ
فطرت
طباطبایی
جوادی آملی
ملاصدرا
حمل حقیقه و رقیقه
فاطمه
باقری نژاد
namaz13971397@gmail.com
1
کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بیرجند
LEAD_AUTHOR
مرتضی
مزگی نژاد
philosophn@gmail.com
2
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بیرجند
AUTHOR
قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تحقیق هیئت علمی دار القرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی)، چاپ سوم، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1418 ق.
1
اخلاقی، مرضیه، «نگرش صدرا به عالم ذر و میثاق»، فصلنامه اندیشه نوین دینی، شماره 3، 1384 ش.
2
بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی الفبایی عربی ـ فارسی (ترجمۀ کامل المنجد الابجدی)، ترجمۀ رضا مهیار، چاپ دوم، تهران، اسلامی، 1375 ش.
3
جوادی آملی، عبداللّٰه، ادب فنای مقربان، تنظیم محمد صفائی، چاپ سوم، قم، اسراء، 1389 ش.
4
همو، تفسیر موضوعی قرآن کریم؛ فطرت در قرآن، تنظیم محمدرضا مصطفیپور، قم، اسراء، 1378 ش.
5
حسینی زبیدی، سیدمحمدمرتضی بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.
6
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، چاپ دوم، تهران، 1374 ش.
7
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
8
همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق سیدجلالالدین آشتیانی، چاپ دوم، مشهد، مرکز نشر دانشگاهی، 1360 ش.
9
همو، المبدأ و المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354 ش.
10
همو، تفسیر القرآن الکریم، چاپ دوم، قم، بیدار، 1366 ش.
11
همو، شرح اصول الکافی، تحقیق محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1383 ش.
12
طباطبایی، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
13
همو، نهایة الحکمه، تصحیح غلامرضا فیاضی، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1386 ش.
14
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ق.
15
مصطفایی، محمد، و یحیی کبیر، «چگونگی عالم ذر با بررسی و نقد نظریات مربوط به آن»، دوفصلنامه معرفت کلامی، سال ششم، شماره 2 (پیاپی 15)، پاییز و زمستان 1394 ش.
16
ORIGINAL_ARTICLE
فرد و جامعه؛ کشاکش آراءِ فلاسفه معاصر مسلمان
جامعه و فرد و نسبت این دو، یکی از مسائل مهم فلسفی مورد توجه متفکران است. اصحاب علوم اجتماعی مدرن، سه دیدگاه در پاسخ به این پرسش ارائه کردهاند. برخی در برابر جامعه، به فرد اصالت دادهاند و برخی در برابر فرد، جامعه را اصیل میدانند و گروهی دیگر نگاه ترکیبی بین فرد و جامعه را لحاظ کردهاند. اهمیت این مسئله از آن حیث میباشد که هر پاسخی که به پرسش نسبت و اصالت فرد یا جامعه ارائه شود، مسیر تحقیقات علوم انسانی و اجتماعی را شکل میدهد. سٶال این پژوهش آن است که فلاسفه مسلمان معاصر با تکیه بر مبانی عقلانی و فلسفی چه پاسخی به رابطه فرد و جامعه ارائه کردهاند؟ اگرچه در لابهلای آثار متفکران متقدم مسلمان همچون فارابی، خواجه نصیرالدین طوسی و ابن خلدون میتوان پاسخی برای نسبت فرد و جامعه یافت، اما به واسطه آشنایی فلاسفه مسلمان معاصر با علوم اجتماعی جدید، آثار و نظرات مختلف و مستقلی در خصوص نسبت فرد و جامعه یا اصالت فرد و یا جامعه بیان و تألیف شده است. نگارندگان بر این باورند که فلاسفه معاصر ایران را از حیث پاسخ آنها به نسبت فرد با جامعه، میتوان به سه گروه اصالت فرد، اصالت جامعه و اصالت جامعه و فرد طبقهبندی نمود. هر یک از آنها برای اثبات دیدگاه خود، ادلهای عقلی و نقلی ذکر کردهاند که باعث تضارب آراء و پیدایش نظریات بدیع مبتنی بر آموزههای اسلامی شده است. در این پژوهش با رجوع به منابع و آثار موجود و توصیف اسناد و تحلیل محتوا به کشاکش و بحثهای شکلگرفته پیرامون فرد و جامعه پرداخته شده است.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1299_58175c5c95153f595969aa9bad8954fb.pdf
2021-02-19
47
72
10.30513/ipd.2021.1657.1147
اصالت
فرد
جامعه
عینیت
یحیی
بوذری نژاد
y_bouzarinejad@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
کیوان
سلیمانی
keivan.soleimany@ut.ac.ir
2
دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران
AUTHOR
الهه
طالب زاده
elaheh.talebzadeh11@gmail.com
3
دانشجوی کارشناسی ارشد دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران
AUTHOR
آرون، ریمون، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعهشناسی، ترجمه باقر پرهام، چاپ یازدهم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1393 ش.
1
پارسانیا، حمید، جهانهای اجتماعی، چاپ سوم، قم، کتاب فردا، 1395 ش.
2
جوادی آملی، عبداللّٰه، تفسیر موضوعی قرآن کریم جامعه در قرآن، تحقیق و تنظیم مصطفی خلیلی، چاپ سوم، قم، اسراء، 1389 ش.
3
دورکیم، امیل، قواعد روش جامعهشناسی، ترجمه علیمحمد کاردان، چاپ نهم، تهران، دانشگاه تهران، 1393 ش.
4
ریتزر، جورج، نظریه جامعهشناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران، نی، 1393 ش.
5
صدر، سیدمحمدباقر، سنتهای تاریخ در قرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بیتا.
6
صدر، سیدموسی، ادیان در خدمت انسان: جستارهایی درباره دین و مسائل جهان امروز، ترجمه گروه مترجمان، چاپ چهارم، تهران، مٶسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، 1395 ش.
7
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
8
فارابی، ابونصر، کتاب الملّه، بیروت، دار المشرق، 1966 م.
9
کرایب، یان، نظریههای اجتماعی مدرن، ترجمه عباس مخبر، چاپ پنجم، تهران، آگاه، 1388 ش.
10
کوزر، لیوئیس، زندگی و اندیشه بزرگان جامعهشناسی، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ نوزدهم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1393 ش.
11
مصباح یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، چاپ هفتم، تهران، شرکت چاپ و نشر بینالملل، 1391 ش.
12
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج2، تهران، صدرا، بیتا.
13
همو، مجموعه آثار، ج15، تهران، صدرا، 1390 ش.
14
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل رابطه موسیقی و نفس انسان با تأکید بر علمالنفس سینوی
بیشک باید تاریخ موسیقی را با تاریخ حیات بشری مقارن دانست؛ چرا که از دیرزمان، گونههای متنوعِ موسیقیِ برآمده از متن طبیعت با جوامع بشری همراه بوده است. موسیقی را در یک نگاه کلی میتوان به طبیعی و هنری (مصنوعی) تقسیم نمود. ابن سینا از بزرگترین اندیشمندان و نامآوران فلسفی بوده که در مکتوباتش از موسیقی هنری به تفصیل سخن گفته و همین خود، آرای او را در معرض نقد و نظرهای افزونتری قرار داده است. با این همه، ظرفیتهای فلسفۀ بوعلی در بیان تأثیرات موسیقی بر احوال نفس انسان، چندان آشکار نشده است. پرسش اصلی این نوشتار آن است که رابطه موسیقی و نفس انسان با نظر به علمالنفس سینوی چگونه است؟ نگارنده در رویآوردی توصیفی تحلیلی و با تأکید بر مبانی علمالنفس سینوی به این نتیجه دست یافته که موسیقی هنری با تأثیر مستقیم خود تنها نفس نباتی و حیوانی در انسان را مورد هدف قرار میدهد و اغلب با تأثیرات افراطی و تفریطی خود بر این قوا، عقل نظری و عملی او را نیز به گونهای غیر مستقیم دستخوش این آشفتگیها میگرداند.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1300_110e73cfb8c30ec2961d61116390d541.pdf
2021-02-19
73
96
10.30513/ipd.2021.861.1078
موسیقی
موسیقی هنری
موسیقی هنری آلی
نفس انسان
بوعلی سینا
محمدجواد
پاشایی
mjpashaei@shahed.ac.ir
1
استادیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد تهران
LEAD_AUTHOR
ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الشفاء (الطبیعیات)، تحقیق سعید زائد، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
1
همو، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانشپژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1379 ش.
2
همو، رساله نفس ابن سینا، مقدمه و حاشیه و تصحیح موسی عمید، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383 ش.
3
ارسطو، درباره نفس، ترجمه علیمراد داودی، تهران، حکمت، 1366 ش.
4
جعفری، محمدتقی، موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی، تهران، مٶسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، 1381 ش.
5
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبداللّٰه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، مقدمه سیدشهابالدین مرعشی نجفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
6
دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، زیر نظر محمد معین، تهران، دانشگاه تهران، 1342 ش.
7
شایسته، حسین، کاربست مبانی معرفتشناختی حکمت متعالیه در هنر موسیقی، رساله دکتری دانشگاه معارف اسلامی قم، 1395 ش.
8
شایسته، حسین و عبدالحسین خسروپناه، «بررسی تأثیر مبانی عرفان اسلامی بر فرم و محتوای موسیقی»، دوفصلنامه هنرهای زیبا؛ هنرهای نمایشی و موسیقی، دوره نوزدهم، شماره 1 (پیاپی 49)، بهار و تابستان 1393 ش.
9
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
10
غربال، محمد شفیق، الموسوعة العربیه المیسره، رساله پنجم از رسائل اخوان الصفاء، قاهره، دار الشعب، 1972 م.
11
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، 1375 ش.
12
Athira, S. & Subhramanya, “Music Therapy on Plants-A Literary Review”, International Ayurvedic Medical Journal, Vol. 5(9), 2017.
13
Chivukula, Vidya & Shivaraman Ramaswamy, “Effect of Different Types of Music on Rosa Chinensis Plants”, International Journal of Environmental Science and Development, Vol. 5(5), 2014.
14
Hargreaves, David J. & Jonathan James Hargreaves & Adrian C. North, “Imagination and Creativity in Music Listening”, Musical Imaginations: Multidisciplinary Perspectives on Creativity, Performance and Perception, 2012, Available at: <https://www.researchgate. net/publication/260204371>.
15
Lindig, Abigail M. & Paul D. McGreevy, “Musical Dogs: A Review of the Influence of Auditory Enrichment on Canine Health and Behavior”, 2020, Available at: <http://www.mdpi.com/journal/animals>.
16
ORIGINAL_ARTICLE
مفاهیم کلی در فلسفه سینوی و تأثیر آن بر فلسفه قرون وسطی
کیفیت پیدایش و نحوه دستیابی ذهن به مفاهیم کلی، پرسش اساسی در قلمرو معرفتشناسی است. در این پژوهش، به دنبال پاسخگویی به این سؤال هستیم: چگونه شناخت امور کلی از طریق امور جزئی امکانپذیر است؟ در تاریخ فلسفه، دو جریان مهم افلاطونی و ارسطویی در این باب شکل گرفته است. سردمدار مشرب ارسطویی در عالم اسلام، فلسفه سینوی و در تفکر غرب با تأثیرپذیری از ابن سینا، فلسفه قرون وسطی است. تحقیق حاضر، با رویکردی تحلیلی ـ تطبیقی، به چیستی ادراک و اقسام مفاهیم کلی از منظر ابن سینا و فلاسفه قرون وسطی میپردازد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که هر دو نحلۀ فلسفی در دستیابی ذهن به معقولات اول، غالباً نظریه تجرید را پذیرفته و معقولات منطقی را نیز مستند به مفاهیم ماهوی و عارض بر آنها دانستهاند. در حوزۀ مفاهیم فلسفی نیز گرچه اصطلاح معقول ثانی را به کار نبردهاند، اما این مفاهیم را نشئتگرفته از خارج دانسته، در عین حال قائل به تمایز کیفیت پیدایش آنها با معقولات اول و ثانی شدهاند.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1301_eaccd9295e6ea93f776b445a09ec21d9.pdf
2021-02-19
97
118
10.30513/ipd.2021.1635.1143
مفاهیم کلی
قرون وسطی
ابن سینا
توماس آکوئیناس
آلبرت کبیر
ویلیام اکام
فرح
رامین
f.ramin@qom.ac.ir
1
دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی؛ دانشگاه قم، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
مریم
سیفعلی پور
m.seyfalipoor@stu.qom.ac.ir
2
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
AUTHOR
ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الاشارات و التنبیهات، چاپ سوم، قم، البلاغه، 1384 ش.
1
همو، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
2
همو، التعلیقات، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1379 ش.
3
همو، الشفاء، الطبیعیات، الفن السادس، کتاب النفس، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق. (الف)
4
همو، الشفاء (الهیات)، تحقیق سعید زائد، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق. (ب)
5
همو، المباحثات، تحقیق محسن بیدارفر، قم، بیدار، 1371 ش.
6
همو، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبداللّٰه نورانی، مونترال، مٶسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مکگیل، 1363 ش.
7
همو، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تحقیق محمدتقی دانشپژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1364 ش.
8
همو، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1375 ش.
9
همو، الهیات نجات، ترجمه و شرح سیدیحیی یثربی، قم، بوستان کتاب، 1385 ش.
10
همو، برهان شفا، ترجمه و شرح مهدی قوامصفری، تهران، فکر روز، 1373 ش.
11
همو، عیون الحکمه، مقدمه و تحقیق عبدالرحمان بدوی، بیروت، دار القلم، 1980 م.
12
همو، منطق شفا، تحقیق ابراهیم مدکور، قاهره، المطبعة الامیریه، بیتا.
13
ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی تبریزی، تهران، طرح نو، 1385 ش.
14
همو، منطق ارسطو (ارغنون)، ترجمه میرشمسالدین ادیب سلطانی، تهران، نگاه، 1378 ش.
15
اسدی، مهدی، «اتصاف خارجی معقول ثانی منطقی: بررسی موردپژوهانه پارادوکس معدوم مطلق»، مجله منطقپژوهی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره 2، پاییز و زمستان 1394 ش.
16
اسماعیلی، مسعود، معقول ثانی فلسفی در فلسفه اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1389 ش.
17
افلاطون، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسین لطیفی، چاپ سوم، تهران، خوارزمی، 1380 ش.
18
ایلخانی، محمد، تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، تهران، سمت، 1382 ش.
19
حکاک، سیدمحمد، تحقیق در آراء معرفتی هیوم، تهران، مشکوة، 1380 ش.
20
ذبیحی، محمد، فلسفه مشاء با تکیه بر اهم آراء ابن سینا، چاپ دوم، تهران، سمت، 1392 ش.
21
راسل، برتراند آرتور ویلیام، تاریخ فلسفه غرب (قرون وسطی)، ترجمه نجف دریابندری، تهران، پرواز، 1394 ش.
22
ساو، روث ال.، فلسفه غرب؛ ویلیام آو آکام، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، کوچک، 1378 ش.
23
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیالحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 ش.
24
همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، مشهد، چاپخانه دانشگاه مشهد، 1346 ش.
25
همو، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء شیخالرئیس ابوعلی سینا، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1380 ش.
26
همو، مفاتیح الغیب، تصحیح و مقدمه محمد خواجوی، تهران، مٶسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363 ش.
27
صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ترجمه منوچهر صانعی درهبیدی، تهران، حکمت، 1366 ش.
28
فارابی، ابونصر محمد بن محمد بن طرخان، المنطقیات، تحقیق محمدتقی دانشپژوه، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1408 ق.
29
فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، شرح عیون الحکمه، مقدمه و تحقیق محمد حجازی و احمد علی سقا، تهران، مٶسسة الصادق ، 1373 ش.
30
فنایی اشکوری، محمد، معقول ثانی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1375 ش.
31
کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه قرون وسطی، از آوگوستینوس تا اسکوتوس، ترجمه ابراهیم دادجو، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1386 ش.
32
مجتهدی، کریم، فلسفه در قرون وسطی، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر، 1390 ش.
33
معلمی، حسن، نگاهی به معرفتشناسی در فلسفه غرب، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380 ش.
34
موئرر، ارماند، «قدیس آلبرت کبیر»، ترجمه محمدرضا ریختهگران، فصلنامه میانرشتهای فرهنگ، شماره 8 ، 1370 ق.
35
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
36
ورنر، شارل، حکمت یونان، ترجمه بزرگ نادرزاده، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1379 ش.
37
یزدی، حسین، و محمد سعیدیمهر، «بازتعریف معقول اول بر اساس مفهوم وجود»، مجله معرفت فلسفی، سال شانزدهم، شماره 3 (پیاپی 63)، 1398 ش.
38
Aquinas, Thomas, The Division and Methods of the Sciences, Translated by: Armand Maurer, Toronto, Pontifical Institute of Medieval Studies, 1963.
39
Id., The Philosophy of Thomas Aquinas: Introductory Readings, Christopher Martin (Ed.), London, New York, Routledge, 1988.
40
Knudsen, Christian, “Intentions and Impositions”, in: The Cambridge History of Later Medieval Philosophy, Norman Kretzmann & Anthony Kenny & Jan Pinborg (Eds.), Cambridge University Press, 1982.
41
Kreeft, Peter, The Philosophy of Thomas Aquinas, Boston College, Recorded Books, LLC, 2009.
42
Leff, Gordon, William of Ockham: The Metamorphosis of Scholastic Discourse, Manchester, Manchester University Press, 1975.
43
Ockham, William, Philosophical Writings: A Selection, Edited & Translated by: Philotheus Boehner, Nelson Publishing, 1959.
44
Resnick, Irven M., A Companion to Albert the Great: Theology, Philosophy, and the Sciences, Brill’s Companion to the Christian Tradition, 2013.
45
ORIGINAL_ARTICLE
عدم مرز میان مجرد و مادی در تفکر صدرایی
یکی از مباحث مهم فلسفی، بحث از موجود «مجرد و مادی» است. ارائه تعریفی دقیق از «مجرد» و «مادی»، اثبات وجود آنها، بیان انواعشان و ارتباط میان مجرد و مادی، از دغدغههای مهم فلاسفه به شمار میرود. در این نوشتار، تلاش شده است تعریف و تحلیلی دقیق از ماهیت و ویژگیهای موجودات مجرد و مادی و نظر ویژه ملاصدرا در باب نحوه ارتباط مجرد و مادی به دقت مورد بررسی قرار گیرد. نگارندگان با استناد به آموزه تشکیک وجود در حکمت متعالیه، سعی بر اثبات این مطلب داشتهاند که در تفکر صدرایی نمیتوان و نباید مرز مشخص و قاطعی مانند مشاییان، میان مجرد و مادی قائل گردید؛ زیرا مجرد و مادی و احکام و ویژگیهای وجودی هر یک، بازگشت به مراتب شدت و ضعف در حقیقت واحد هستی داشته و همان طور که در نظام تشکیکی هستی، انفصال وجودی قابل فرض نیست، میان مجرد و مادی نیز علیرغم تباین ماهوی، مرز قاطع و پررنگ وجودی نمیتوان قائل شد.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1302_6ae51b2f1245f16920f58fb2592e3c24.pdf
2021-02-19
119
140
10.30513/ipd.2021.1302
مجرد
مادی
تجرد
تشکیک وجودی
ملاصدرا
فرزانه
رنجبرزاده
franjbarzadehf@gmail.com
1
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه بینالملل دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
عباس
جوارشکیان
javareshki@um.ac.ir
2
دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
سیدمرتضی
حسینی شاهرودی
shahrudi@ferdowsi.um.ac.ir
3
استاد دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی در فلسفه اسلامی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1374 ش.
1
ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الالهیات من کتاب الشفاء، به کوشش حسن حسنزاده آملی، قم، بوستان کتاب، 1376 ش.
2
همو، الشفاء (الطبیعیات)، به کوشش ابراهیم مدکور و دیگران، قم، چاپ افست، 1404ـ1406 ق.
3
همو، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانشپژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1364 ش.
4
انصاری شیرازی، یحیی، دروس شرح منظومه، قم، بوستان کتاب، 1387 ش.
5
ایجی، عضدالدین عبدالرحمن بن احمد، المواقف، ضمن شرح المواقف، قم، شریف رضی، 1370 ق.
6
حسنزاده آملی، حسن، ادلهای بر حرکت جوهری، قم، الف لام میم، 1380 ش.
7
همو، عیون مسائل النفس، تهران، امیرکبیر، 1371 ش.
8
همو، معرفت نفس، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1361 ش.
9
سبزواری، ملاهادی بن مهدی، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن حسنزاده آملی، تهران، ناب، 1379 ش.
10
سعیدی، احمد، «حرکت و زمان در مجردات بر اساس مبانی حکمت متعالیه»، نشریه معرفت فلسفی، شماره 30، 1389 ش.
11
سهروردی، شهابالدین یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1380 ش.
12
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
13
همو، الشواهد الربوبیه، ترجمه و تفسیر جواد مصلح، تهران، سروش، 1383 ش.
14
همو، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354 ش.
15
همو، المشاعر، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1380 ش.
16
همو، حکمت متعالیه در اسفار اربعه، ترجمه محمد خواجوی، تهران، مولی، 1388ـ 1389ـ1390 ش.
17
همو، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، تصحیح و تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382 ش.
18
همو، مفاتیح الغیب، تهران، بنیاد حکمت صدرا، 1386 ش.
19
طباطبایی، سیدمحمدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، چاپ نهم، تهران، صدرا، 1380 ش.
20
همو، بدایة الحکمه، ترجمه علی شیروانی، قم، دار العلم، 1388 ش.
21
همو، نهایة الحکمه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
22
عبودیت، عبدالرسول، درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، تهران، سمت، 1386 ش.
23
عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، آگاه، 1390 ش.
24
فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، تحقیق محمد المعتصم باللّٰه البغدادی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410 ق.
25
قیصری، داوود، شرح فصول الحکم، تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1373 ش.
26
قیم، عبدالنبی، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، تهران، فرهنگ معاصر، 1381 ش.
27
کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه یونان و روم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1388 ش.
28
مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1386 ش.
29
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1389 ش.
30
همو، مجموعه مقالات، تهران، دفتر انتشارات اسلامی، 1362 ش.
31
معین، محمد، فرهنگ زبان فارسی، تهران، چاپخانه سپهر، 1357 ش.
32
یزدانپناه، یداللّٰه، مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش سیدعطاء انزلی، چاپ سوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391 ش.
33
ORIGINAL_ARTICLE
نمودهای زیباییشناسی در اندیشه ابن مسکویه
نمیتوان ادعا کرد که ابن مسکویه فیلسوف قرن چهارم هجری، به طور نظاممند در آثار خود به موضوعات اساسی زیباییشناسی و فلسفه هنر پرداخته است. با وجود این، او موضوع تجربه زیباییشناختی و زیبایی را به عنوان یک مسئله در نظر میگیرد و معتقد است که ویژگیهای اساسی تجربه زیباییشناختی، با وحدت مرتبط هستند. وحدت، ویژگی وجود الهی است و هدف از هماهنگی، تناسب و ریتم موجود در جهان جسمانی، نزدیک شدن به این وحدت است. از نظر او، زیبایی یک مفهوم عینی است و «زیبا»، در مثلث نفس ـ طبیعت ـ ماده تعیین میشود. چیزی که باعث زیبایی یک شیء میشود، هماهنگی موجود بین نفسی است که منعکسکننده وجود الهی است با مادهای که قادر به دریافت آن است. زمانی که هنرمند آنچه را که متناسب با نفس است در ماده اعمال میکند، کمال به وجود میآید. کمال همچنین محصول رابطه موجود میان نظریه و عمل است که دو حوزه مکمل به شمار میروند. ابن مسکویه در آثار خود به بررسی موسیقی و شعر نیز میپردازد. از نظر او، موسیقی نزدیکترین تجربه به دریافت وجود الهی است. تجربهای که از طریق موسیقی کسب میشود، نسبت به هنرهای دیگر تأثیر بیشتری بر روح دارد. از نظر او، بین موسیقی و وحدت و نظم کیهانی ارتباط وجود دارد. با وجود این، او فاصله خود را با شعر حفظ میکند؛ زیرا معتقد است که در شعر، ترفندهایی برای برانگیختن نفس به کار میرود.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1303_3c2f2aa18dfdc371d83bd36b422c16bc.pdf
2021-02-19
141
166
10.30513/ipd.2021.1910.1169
ابن مسکویه
تجربه زیباییشناختی
زیبایی
هنر
امین
رهبر
aminrahbar@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری فلسفه هنر،دانشکده هنر و معماری،گروه فلسفه هنر، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی ، همدان، ایران
AUTHOR
اسماعیل
بنی اردلان
esmaielbaniardalan@gmail.com
2
دانشیار دانشکده فلسفه هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
زهرا گلناز
منطقی فسایی
gmantegh@gmail.com
3
استادیار دانشکده هنر معماری، گروه فلسفه هنر،واحد همدان،دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
AUTHOR
ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، جوامع علم موسیقی از ریاضیات شفاء بوعلی سینا، برگردان سید عبداللّٰه انوار، همدان، بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا، 1393 ش.
1
ابن مسکویه، ابوعلی احمد بن محمد، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، ترجمه صلاحالدین سلجوقی، تهران، عرفان (ح ن بینالملل)، 1394 ش.
2
همو، رسالة الشیخ ابیعلی احمد بن محمد بن یعقوب مسکویه الی علی بن محمد ابیحیان الصوفی فی ماهیة العدل، ضمیمه نگرشی تاریخی به فلسفه حقوق، تهران، جهان معاصر، 1370 ش.
3
احمدی، بابک، حقیقت و زیبایی، چاپ یازدهم، تهران، نشر مرکز، 1385 ش.
4
ارسطو، فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرینکوب، تهران، امیرکبیر، 1393 ش.
5
ایرانی، اکبر، «رساله موسیقی از رسائل اخوان الصفا»، فصلنامه هنر، شماره 30، زمستان 1374 ش.
6
بدیو، آلن، کتابچه پاد زیباییشناسی، ترجمه علی معصومی، تهران، نگاه، 1398 ش.
7
بنیاردلان، اسماعیل، مجال آه؛ مجموعه مقالات، تهران، سوره مهر، 1391 ش.
8
بینایی مطلق، سعید، هنر در نزد افلاطون؛ فلسفه و حکمت 1، چاپ چهارم، تهران، فرهنگستان هنر، 1395ش.
9
جعفری، محمدتقی، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، تهران، مٶسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، 1394 ش.
10
حلبی، علیاصغر، تاریخ فلاسفه ایرانی، از آغاز اسلام تا امروز، تهران، زوار، 1376 ش.
11
دوشن گیمن، ژاک، اورمزد و اهریمن؛ ماجرای دوگانهباوری در عهد باستان، ترجمه عباس باقری، چاپ دوم، تهران، فرزان روز؛ 1385 ش.
12
سوانه، پیر، مبانی زیباشناسی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، چاپ چهارم، تهران، ماهی، 1395 ش.
13
فارابی، ابونصر محمد بن محمد بن طرخان، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، ترجمه جعفر سجادی، تهران، طهوری، 1361 ش.
14
کوکلمانس، یوزف ی.، هَیدِگر و هنر، ترجمه محمدجواد صافیان، چاپ سوم، اصفهان، پرسش آبان، 1395 ش.
15
لیمن، اولیور، درآمدی بر زیباشناسی اسلامی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران، ماهی، 1395 ش.
16
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدّة الابرار؛ معروف به تفسیر خواجه عبداللّٰه انصاری، به اهتمام علیاصغر حکمت، تهران، امیرکبیر، 1371 ش.
17
ورنر، شارل، حکمت یونان، ترجمه بزرگ نادرزاد، چاپ سوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1382 ش.
18
هینلز، جان، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چاپ نهم، تهران، چشمه، 1384 ش.
19
Aquinas, Thomas, Summa Theologica, Translated by: Fathers of the English Dominican Province, New York, Benziger, 1947.
20
Aristoteles, Poetika, Samih Rifat (trc), İstanbul, Can Yayınları, 2008.
21
Augustinus, Saint, İtiraflar, Dominik Pamir (trc), İstanbul, Kaknus Yay, 1999.
22
Badiou, Alain, Başka Bir Estetik; Sanatlar İçin Küçük Bir Kılavuz, Aziz Ufuk kılıc (trc), İstanbul, Metis, 2010.
23
Burckhardt, Titus, Art of Islam, Language and Meaning, Commemorative Edition, Indiana, World Wisdom, 2012.
24
Id., Doğu’da ve Batı’da Kutsal Sanat, Tahir Uluç (trc), İstanbul, İnsan Yay, 2017.
25
İbn Miskeveyh, An unpublished treatise of Miskawaih on justice; Or, Risāla fī māhiyat al-ʼadl li Miskawaih, M. Khan (ed.), Leiden, E. J. Brill, 1964.
26
Id., el-Havāmī’l ve’ş-şevāmīl, Ahmet Emîn, Seyyid Ahmed Şaqr (ed.), Franfurt, İnstitute for The History of Arabic islamic Science At The Johann Wolfgang Goethe Universty, 2000.
27
Platon, Devlet. Sabahattin Eyüboğlu, Mehmet Ali Cimcoz (trc), İstanbul, İş Bankası Kültür Yayınları, 1999.
28
Id., Şölen, Sabahattin Eyüpoğlu, Azra Erhat (trc), İstanbul, İş Bankası Kültür Yay, 2011.
29
Plotinus, Dokuzluklar I, Zeki Ozcan (trc), İstanbul, Alfa Aktuel Yay, 2006.
30
Ross, David, Aristoteles, Ahmet Arslan, İhsan Oktay Anar, Özcan Yalçın Kavasoğlu, Zerrin Kurtoğlu (trc), İstanbul, Kabalcı Kitabevi, 2002.
31
Routledge, Concise Routledge Encyclopedia of Philosophy, Edward Craig (ed.), London & New York, Taylor and Francis Group, 2000.
32
Saruhan, Müfit Selim, İbn Miskeveyh Düşüncesinde Tanrı, Âlem ve İnsan, Ankara, Yayınevi Yay, 2010.
33
Sevier, Christopher Scott, Thomas Aquinas on the Nature and Experience of Beauty, 2012, Available at: <https://escholarship.org/uc/item/7d25w3x9>.
34
Turan, Ramazan, “İbn Miskeveyh’de Estetiğin Tezâhürleri - The Reflection of Aesthetics in the Thought of Ibn Miskawayh”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi - Cumhuriyet Theology Journal, Vol. 21(2), December 2017.
35
ORIGINAL_ARTICLE
تبیین و بررسی پاسخ ملاصدرا به شبهه ناسازگاری رضایت به قضای الهی با رضایت به شرور
شبهه ناسازگاری لزوم رضایت به قضای الهی با رضایت به شرور، یکی از مهمترین چالشهای فراروی اعتقاد به عمومیت اراده و قضا و قدر الهی به شمار میرود. عدمی دانستن شرور حقیقی و تفکیک قضا و مقضی، تفکیک ذاتی و عرضی در نحوه وجود و تفکیک بین جنبه وجودی و ماهوی و تأکید بر حاکمیت نگرش وجودمحور در شرور مجازی، پاسخهایی است که میتوان از آثار ملاصدرا به دست آورد. بررسی این پاسخها نشان میدهد که عدمی دانستن با اشکال دوری بودن برهان آن روبهروست. تفکیک قضا و مقضی نیز به دلیل ناتوانی از اثبات تفاوت حقیقی چارهساز نیست. در تفکیک ذاتی و عرضی نیز شبهه بر مبنای وجود اعتباری شرّ همچنان قابل طرح است. اما در پاسخ نهایی ملاصدرا که بر بنیاد اصالت و وحدت وجود شکل گرفته، هستی سراسر خیر دانسته شده است که در این صورت شبهه به صورت بنیادی برطرف میگردد.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1304_998ef7d8383b4b93ddd8e920843d7d0f.pdf
2021-02-19
167
188
10.30513/ipd.2021.1810.1163
شبهات شرور
قضا
اقسام شرور
عدمیانگاری شرّ
پاسخهای ملاصدرا
بررسی پاسخها
روحاله
زینلی
r.zeynali@hsu.ac.ir
1
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری
LEAD_AUTHOR
ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، رسائل ابن سینا، قم، بیدار، 1400 ق.
1
برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تحقیق میرجلالالدین محدث ارموی، چاپ دوم، قم، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ق.
2
پارسا، خواجه محمد، شرح فصوص الحکم، تحقیق جلیل مسگرنژاد، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1366 ش.
3
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق و تصحیح سیدمهدی رجائی، چاپ دوم، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1410 ق.
4
جوادی آملی، عبداللّٰه، رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه، چاپ دوم، قم، اسراء، 1382 ش.
5
حرّ عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمة فی اصول الائمه (تکملة الوسائل)، تصحیح محمد بن محمد الحسین القائینی، قم، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا ، 1376 ش.
6
همو، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1409 ق.
7
همو، هدایة الامة الی احکام الائمة، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1414 ق.
8
حسنزاده آملی، حسن، ممدّ الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1378 ش.
9
خوارزمی، حسین بن حسن، شرح فصوص الحکم، تهران، مولی، 1368 ش.
10
سبزواری، ملاهادی بن مهدی، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، مقدمۀ صدوقی، تصحیح کریم فیضی، قم، مطبوعات دینی، 1383 ش.
11
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف الرضی، 1364 ش.
12
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، اسرار الآیات، تصحیح محمد خواجوی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1360 ش. (الف)
13
همو، الحاشیة علی الهیات الشفاء، قم، بیدار، بیتا.
14
همو، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
15
همو، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، قم، کتابفروشی مصطفوی، 1368 ش.
16
همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، مشهد، مرکز نشر دانشگاهی، 1360 ش. (ب)
17
همو، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354 ش.
18
همو، المشاعر، به اهتمام هانری کربن، تهران، کتابخانه طهوری، 1363 ش. (الف)
19
همو، المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیه، تصحیح و تحقیق و مقدمه سیدمحمد خامنهای، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1387 ش.
20
همو، شرح الهدایة الاثیریه، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1422 ق.
21
همو، مجموعة الرسائل التسعه (رسائل آخوند ملاصدرا)، قم، مکتبة المصطفوی، 1302 ق.
22
همو، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگی، 1363 ش. (ب)
23
صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، الاعتقادات، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1414 ق.
24
همو، التوحید، تحقیق سیدهاشم حسینی تهرانی، قم، جامعه مدرسین، 1398 ش.
25
همو، عیون اخبار الرضا ، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، جهان، 1378 ش.
26
همو، من لایحضره الفقیه، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
27
طباطبایی، سیدمحمدحسین، تعلیقه بر اسفار، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، قم، کتابفروشی مصطفوی، 1368 ش.
28
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تحقیق سیدحسن موسوی خرسان، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق.
29
عبدالجبار معتزلی، قاضی ابوالحسن عبدالجبار بن احمد همدانی اسدآبادی، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، تحقیق جورج قنواتی، قاهره، الدار المصریه، 1962 م.
30
فارابی، ابونصر محمد بن محمد بن طرخان، فصوص الحکم، تحقیق محمدحسن آل یاسین، چاپ دوم، قم، بیدار، 1405 ق.
31
فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، المحصل، قاهره، مکتبة دار التراث، 1411 ق.
32
فضلی، علی و رضا اکبریان، «موجود بالذات و موجود بالعرض از نگاه صدرالمتألهین و حکیم اشراقی»، فصلنامه معرفت فلسفی، شماره 57، پاییز 1396 ش.
33
فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاهمرتضی، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی ، 1406 ق.
34
کلینی، محمد بن یعقوب، الاصول من الکافی، چاپ چهارم، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365 ش.
35
لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ و ذخیرة المعتظ و الواعظ، تحقیق حسین حسنی بیرجندی، قم، دار الحدیث، 1376 ش.
36
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1404 ق.
37
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1389 ش.
38
میرداماد، میرمحمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی، القبسات، به اهتمام مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران، 1367 ش.
39
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، تلخیص المحصل، بیروت، دار الاضواء، 1405 ق.
40
ORIGINAL_ARTICLE
تجرد مدرک مفاهیم کلی؛ برهانی بر غیر مادی بودن نفس
انسانشناسی یکی از مباحث مهمی است که در فهم، تبیین و تفسیر ما از آموزههای دینی تأثیرگذار است. یکی از بنیادیترین بخشهای آن، بحث از ماهیت انسان است. فلاسفه اسلامی و عدهای از متکلمان، به تجرد نفس اعتقاد دارند. برخی از متکلمان، منکر تجرد نفس بوده، آن را مادی میدانند. از ابتدای شکلگیری مکاتب کلامی تا کنون، گاه مادیانگاری و گاه تجردگرایی نظریۀ غالب بوده است. در سدۀ اخیر نیز هرچند دیدگاه تجردگرایی نظریه غالب میباشد، اما متکلمان مکتب تفکیک از مادیت نفس دفاع میکنند. تجردگرایان برای اثبات تجرد نفس، ادله متعددی اقامه میکنند. یکی از مهمترین آنها، دلیلی است که از طریق ادراک مفاهیم کلی توسط نفس، به اثبات تجرد نفس میپردازد. در این برهان، گاه از طریق انقسام مفاهیمِ ادراکشده و گاه از طریق فاقد عوارضِ مادی بودنِ معقولاتِ ادراکشده، تجرد نفس را به عنوان محل این صور و معقولات نتیجه میگیرند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، این دلیل را بررسی کرده است. پس از تبیین آن، صحت و میزان دلالت آن بررسی شده و روشن گردیده است اشکالات متعددی که به هر دو تقریرِ این دلیل عقلی وارد شدهاند، نمیتوانند خدشهای به اعتبار این برهان وارد کنند.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1305_7fed3c9ba7b2abf51a129bf51240cd93.pdf
2021-02-19
189
210
10.30513/ipd.2021.742.1069
نفس
تجرد نفس
ادراک کلیات
مفاهیم کلی
انقسامناپذیری معقولات
احمدرضا
کفراشی
kafrashi1390@gmail.com
1
دانشجوی دکتری فلسفۀ دین موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم
LEAD_AUTHOR
حسن
یوسفیان
hasanusofian@gmail.com
2
دانشیار گروه کلام و فلسفه دین، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
AUTHOR
ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الشفاء، الطبیعیات، تحقیق سعید زائد و دیگران، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
1
همو، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانشپژوه، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1379 ش.
2
ابن قیم جوزیه، شمسالدین ابوعبداللّٰه محمد بن ابیبکر بن ایوب بن سعد، الروح، تعلیق ابراهیم رمضان، بیروت، دار الفکر العربی، 1996 م.
3
ابن منظور، ابوالفضل جمالالدین محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق و تصحیح جمالالدین میردامادی، چاپ سوم، بیروت، دار صادر، 1414 ق.
4
ارشادینیا، محمدرضا، از مدرسه تا معارف تا انجمن حجتیه، قم، بوستان کتاب، 1386 ش.
5
همو، نقد و بررسی نظریه تفکیک، قم، بوستان کتاب، 1382 ش.
6
استرآبادی، محمدجعفر، البراهین القاطعة فی شرح تجرید العقائد الساطعه، تحقیق مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1382 ش.
7
اسفراینی، ملااسماعیل، انوار العرفان، تحقیق سعید نظری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1383 ش.
8
تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر، شرح المقاصد، مقدمه و تحقیق و تعلیق عبدالرحمن عمیره، قم، الشریف الرضی، 1409 ق.
9
جرجانی، میرسیدشریف علی بن محمد، شرح المواقف، تصحیح بدرالدین نعسانی، قم، الشریف الرضی، 1325 ق.
10
حسامیفر، عبدالرزاق، «ادله غزالی و رازی در ردّ و اثبات تجرد نفس»، نشریه مقالات و بررسیها، دفتر 76(2) فلسفه، پاییز و زمستان 1383 ش.
11
حسنزاده آملی، حسن، الحجج البالغة علی تجرد النفس الناطقه، قم، بوستان کتاب، 1381 ش.
12
حسینی زبیدی، سیدمحمدمرتضی بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق و تصحیح علی هلالی و علی سیری، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.
13
خسروشاهی، سیدهادی، مجموعه رسائل علامه طباطبایی، قم، بوستان کتاب، 1387 ش.
14
سبزواری، ملاهادی بن مهدی، اسرار الحکم، مقدمه صدوقی، تصحیح کریم فیضی، قم، مطبوعات دینی، 1383 ش.
15
همو، شرح منظومه، تصحیح و تعلیق حسن حسنزاده آملی، تحقیق و تقدیم مسعود طالبی، تهران، ناب، 1369ـ 1379 ش.
16
سجادی، سیدجعفر، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379 ش.
17
همو، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، دانشگاه تهران، 1373 ش.
18
سهروردی (شیخ اشراق)، شهابالدین یحیی بن حبش، هیاکل النور، تصحیح محمد کریمی زنجانی اصل، تهران، نقطه، 1379 ش.
19
سیوری حلّی (فاضل مقداد)، جمالالدین مقداد بن عبداللّٰه، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، تحقیق سیدمهدی رجائی، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1405 ق.
20
شاکرین، حمیدرضا، «مادیت نفس در نگره مکتب تفکیک، بررسی و نقد»، نشریه کلام اسلامی، سال بیست و ششم، شماره 1، بهار 1396 ش.
21
شعرانی، ابوالحسن، شرح فارسی تجرید الاعتقاد، تهران، اسلامیه، بیتا.
22
صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، حاشیه علامه طباطبایی، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
23
همو، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگی، 1363 ش.
24
طالقانی، محمد نعیم، منهج الرشاد فی معرفة المعاد، تحقیق رضا استادی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1411 ق.
25
عبودیت، عبدالرسول، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، چاپ سوم، تهران ـ قم، سمت ـ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388 ش.
26
عبیدلی، سیدعمیدالدین، اشراق اللاهوت فی نقد شرح الیاقوت، تصحیح علیاکبر ضیایی، تهران، میراث مکتوب، 1381 ش.
27
علامه حلی، ابومنصور جمالالدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تسلیک النفس الی حظیرة القدس، تحقیق فاطمه رمضانی، قم، مؤسسه امام صادق ، 1426 ق.
28
همو، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح و مقدمه و تحقیق و تعلیق حسن حسنزاده آملی، چاپ چهارم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
29
غزالی، ابوحامد محمد بن محمد، تهافت الفلاسفه، تحقیق سلیمان دنیا، تهران، انتشارات شمس تبریزی، 1382 ش.
30
فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، الاربعین فی اصول الدین، قاهره، مکتبة الکلیات الازهریه، 1986 م.
31
همو، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، چاپ دوم، قم، بیدار، 1411 ق.
32
همو، المطالب العالیة من العلم الالهی، تحقیق احمد حجازی سقا، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
33
فیاضی، غلامرضا، علمالنفس فلسفی، تدوین و تحقیق محمدتقی یوسفی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1389 ش.
34
قزوینی، مجتبی، بیان الفرقان فی توحید القرآن، تعلیق سیدجعفر سیدان، تحقیق بخش پژوهشی مدرسه علوم دینی حضرت ولی عصر ، قم، دلیل ما، 1389 ش.
35
لاهیجی، ملاعبدالرزاق، گوهر مراد، مقدمه زینالعابدین قربانی، تهران، سایه، 1383 ش.
36
مروارید، حسنعلی، تنبیهات حول المبدأ و المعاد، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1418 ق.
37
مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ج1، 1389 ش. و ج2، 1390 ش.
38
همو، شرح جلد هشتم اسفار اربعه، تحقیق و نگارش محمد سعیدیمهر، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1393 ش.
39
ملایری، موسی، «هویت انسان در مکتب تفکیک»، نشریه پژوهش دینی، شماره 7، پاییز 1383 ش.
40
موسوی، سیدمحمد، آیین و اندیشه (بررسی مبانی و دیدگاههای مکتب تفکیک)، تهران، حکمت، 1382 ش.
41
همو، «بررسی و تحلیل انتقادات فخر رازی به براهین ابن سینا در تجرد نفس ناطقه»، آموزههای فلسفه اسلامی، شماره 18، بهار و تابستان 1395 ش.
42
نراقی، محمدمهدی بن ابیذر، جامع الافکار و ناقد الانظار، تصحیح و تقدیم مجید هادیزاده، تهران، حکمت، 1423 ق.
43
نصیرالدین طوسی، ابوجعفر محمد بن محمد، تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، بیروت، دار الاضواء، 1405 ق.
44
همو، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، 1375 ش. (الف)
45
همو، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم، نشر البلاغه، 1375 ش. (ب)
46
یعقوبیان، محمدحسن، «نقد و بررسی دیدگاه مکتب تفکیک در مادیت روح»، نشریه حکمت اسراء، سال نهم، شماره 1 (پیاپی 29)، بهار و تابستان 1396 ش.
47
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی حمل حقیقت و رقیقت از دیدگاه ملاصدرا و ابن عربی
حمل حقیقت و رقیقت یکی از نوآوریهای مهم ملاصدراست. مراد از این نظریه آن است که وجود ناقص در وجود کامل به نحو بالاتر تحقق دارد، به طوری که مرتبه عالی، وجود همه کمالات مراتب مادونش را در بر دارد. ملاصدرا با استفاده از کلمات حکمای سلف و همچنین تأثیرپذیری از ابن عربی به این نظریه دست پیدا کرد. وی این نظریه را با مبانی خاص خود مانند اصالت وجود، تشکیک وجود، اصل وحدت در کثرت، قاعده بسیطالحقیقه و علت و معلول تبیین نمود. در این مقاله کوشیدهایم تا پیشینه و مبانی این نظریه را همراه با کلمات ابن عربی بررسی و تبیین نماییم.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1306_6315160e7cedea5825e63f7af6cd6a4e.pdf
2021-02-19
211
233
10.30513/ipd.2021.1496.1135
حقیقت و رقیقت
ملاصدرا
ابن عربی
رامین
گلمکانی
r_golmakani@yahoo.com
1
استادیاردانشگاه علوم اسلامی رضوی
AUTHOR
هادی
ایزانلو
hadiizanloo.ih@gmail.com
2
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
رسول
پاداش پور
rasool70.p@gmail.com
3
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی
AUTHOR
آشتیانی، سیدجلالالدین، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378 ش.
1
همو، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1375 ش.
2
ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
3
همو، النجاة، تهران، دانشگاه تهران، 1379 ش.
4
ارشادینیا، محمدرضا، «جهانشناسی یگانهانگار در پرتو حکمت متعالیه»، فصلنامه آینه معرفت، دوره نهم، شماره 26، 1390 ش.
5
همو، «نقش انگارۀ ”حقیقت و رقیقت“ در تحکیم و تبیین باورهای دینی»، فصلنامه قبسات، دوره نوزدهم، شماره 74، 1393 ش.
6
پورجوادی، نصراللّٰه، درآمدی به فلسفه فلوطین، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1378 ش.
7
جوادی آملی، عبداللّٰه، رحیق مختوم، قم، اسراء، 1386 ش.
8
حسنزاده آملی، حسن، رساله مثل نوری الهی (دو رساله مثل و مثال)، تهران، طوبی، 1382 ش.
9
حسینی شاهرودی، سیدمرتضی، «مقایسه تطبیقی حکمت اشراق و حکمت زرتشتیان»، فصلنامه خردنامه صدرا، شماره 44، 1385 ش.
10
سبزواری، ملاهادی بن مهدی، شرح المنظومه، قم، بیدار، 1390 ش.
11
سهروردی، شهابالدین یحیی بن حبش، کتاب حکمة الاشراق (مجموعه مصنفات شیخ اشراق)، تهران، مٶسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372 ش.
12
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، قم، مکتبة المصطفوی، 1368 ش.
13
همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1382 ش.
14
همو، رسالة المشاعر، شرح محمدجعفر لاهیجی، تهران، امیرکبیر، 1376 ش.
15
طباطبایی، سیدمحمدحسین، الرسائل التوحیدیه، بیروت، مٶسسة نعمان، 1419 ق.
16
همو، نهایة الحکمه، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1390 ش.
17
الفاخوری، حنا و خلیل الجر، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1390 ش.
18
فلوطین، اثولوجیا، قم، بیدار، 1413 ق.
19
فنایی اشکوری، محمد، درآمدی بر تاریخ فلسفه غرب، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391 ش.
20
مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391 ش.
21
مطهری، مرتضی، اصول فلسفه و روش رئالیسم (مجموعه آثار استاد شهید مطهری)، تهران، صدرا، 1376 ش.
22
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر ابن رشد بر حیات فلسفی غرب در آستانه رنسانس
در آستانه عبور از فلسفه مدرسی، با یک دوره انتقال به نام رنسانس[1] مواجه میشویم. اگرچه کمتر به این دوره تاریخی در حیات فلسفی غرب پرداخته شده است، نقش فلاسفه مسلمان به ویژه ابن سینا و ابن رشد در تفکرات فلسفیِ این دوره، نقشی مهم و تأثیرگذار بوده است. تأثیر فلاسفه مسلمان بر حیات فلسفی غرب از بستر ترجمهها و برداشتهای فلاسفه و مدرسان مدرسی صورت پذیرفته است. در نتیجه گاهی اوقات سوءبرداشتهایی صورت گرفته است. نمونهای از این سوءبرداشتها را مشخصاً میتوان در معانی حقیقت مضاعف[2] یافت. در این نوشتار با تحلیل معانی حقیقت مضاعف (تضاعف در عمل، معرفت، گفتار، نفسالامر)، به بررسی سه نفر از ابن رشدیان لاتین که تأثیر بیشتری بر فضای فکری زمان خود داشتند، میپردازیم. سپس پیامدهای ابن رشدیان لاتینی را در آستانه رنسانس بررسی خواهیم کرد. [1]. Renaissance. [2]. Double Truth.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1307_90fe0041e2af4512218d7d4afbd376bd.pdf
2021-02-19
235
254
10.30513/ipd.2021.1705.1151
حقیقت مضاعف
ابن رشدیان
عقلگرایی
افول قدرت کلیسا
سعید
محمودپور
said.mahmudpor@gmail.com
1
دانشجوی دکترا فلسفه تطبیقی دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
حبیبالله
دانش شهرکی
daneshshahraki@qom.ac.ir
2
استادیار دانشگاه قم
AUTHOR
سیداحمد
فاضلی
ahmad.fazeli@gmail.com
3
استادیار دانشگاه قم
AUTHOR
آربری، آرتور جان، عقل و وحی از منظر متفکران اسلامی، ترجمه حسن جوادی، تهران، امیرکبیر، 1372 ش.
1
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، درخشش ابن رشد در حکمت مشاء، تهران، طرح نو، 1384 ش.
2
همو، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران، طرح نو، 1376 ش.
3
ابن رشد، ابوالولید محمد، فصل المقال فی تقریر ما بین الحکمة و الشریعة من الاتصال، تحقیق محمد عابد الجابری، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیه، 1999 م.، قابل دستیابی در وبگاه <https://www.hamrahnoor.ir/book/29434>.
4
ایلخانی، محمد، تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، تهران، سمت، 1391 ش.
5
بومر، فرانکلین لوفان، جریانهای بزرگ در تاریخ اندیشه غربی، ترجمه حسین بشیریه، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1382 ش.
6
پترسون، مایکل و دیگران، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران، طرح نو، 1376 ش.
7
توکلی، غلامحسین، «حقیقت مضاعف»، پژوهشهای فلسفی، سال پنجاه و یکم، شماره 203، بهار و تابستان 1387 ش.
8
الجابری، محمد عابد، ابن رشد، سیره و فکر، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیه، 2001 م.، قابل دستیابی در وبگاه <https://www.noorlib.ir/View/Fa/Book/BookView/Text/29156>.
9
جیرانی، یاشار، و مصطفی یونسی، «مارسیلیوس اهل پادوا و ریشههای سکولاریسم قانونی در قرون میانه»، فصلنامه تاریخ فلسفه، سال ششم، شماره 2، پاییز 1394 ش.
10
داوری اردکانی، رضا، درباره علم، تهران، هرمس، 1379 ش.
11
همو، ما و تاریخ فلسفه اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389 ش.
12
راسل، برتراند، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، تهران، پرواز، 1388 ش.
13
رنان، ارنست، ابن رشد و الرشدیه، ترجمه عادل زعیتر، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، 1957 م.، قابل دستیابی در وبگاه <https://archive.org/details/booksscience1_gmail_20160922_0925>.
14
ژیلسون، اتین، روح فلسفه در قرون وسطی، ترجمه علیمراد داودی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1384 ش.
15
همو، عقل و وحی در قرون وسطی، ترجمه شهرام پازوکی، تهران، مٶسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1378 ش.
16
شایگان، داریوش، بتهای ذهنی و خاطره ازلی، تهران، امیرکبیر، 1393 ش.
17
صلیبا، جمیل، تاریخ الفلسفة العربیه، چاپ سوم، بیروت، الشرکة العالمیة للکتاب، 1995 م.
18
عنایت، حمید، بنیاد فلسفه سیاسی در غرب، چاپ سوم، تهران، نشر زمستان، 1381 ش.
19
فخری، ماجد، سیر فلسفه در جهان اسلام، ترجمه نصراللّٰه پورجوادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1397 ش.
20
قدردان قراملکی، محمدحسن، سکولاریسم در مسیحیت و اسلام، چاپ دوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380 ش.
21
کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه، ترجمه ابراهیم دادجو، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1387 ش.
22
کرومبی، آ. سی.، از اوگوستن تا گالیله، ترجمه احمد آرام، تهران، سمت، 1371 ش.
23
لاسکم، دیوید، تفکر در دوره قرون وسطی، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، تهران، قصیده، 1380 ش.
24
مجتهدی، کریم، فلسفه در قرون وسطی، تهران، امیرکبیر، 1387 ش.
25
نصر، سیدحسین، علم و تمدن در اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1384 ش.
26
نصر، سیدحسین و الیور لیمن، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه استادان فلسفه، تهران، حکمت، 1383 ش.
27
همانها، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جمعی از مترجمان، تهران، حکمت، 1389 ش.
28
یثربی، سیدیحیی، از یقین تا یقین، قم، بوستان کتاب، 1383 ش.
29
یوسفیان، حسن، دوگانگی حقیقت از دیدگاه ابن رشد و ابن رشدیان، قم، مٶسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1389 ش.
30
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل و بررسی دیدگاه حکیم سبزواری نسبت به موضع ملاصدرا دربارۀ مجرای قاعدۀ الواحد
قاعدۀ الواحد یکی از قواعد و اصول اساسی و مهم در فلسفۀ اسلامی محسوب میشود و مفاد آن، این است که از علت واحد، تنها یک معلول واحد و یگانه صادر میشود. علیرغم اینکه حکیمان و فیلسوفان بسیاری این قاعده را پذیرفتهاند، اما برخی از متکلمان آن را انکار کردهاند. تعیین مجرای این قاعده از جمله مسائل ضروری در پیرامون این قاعده قلمداد میشود. با توجه به عبارات و کلمات ملاصدرا میتوان چنین گفت که وی موضعی دوگانه نسبت به این مهم اتخاذ کرده است. وی در برخی از عبارات خود، از اختصاص این قاعده به حقتعالی سخن گفته و در برخی دیگر، مجرای این قاعده را اعم از خداوند دانسته است؛ به گونهای که حتی در مقام اثبات عقول، از این قاعده بهره برده است. وجود این قبیل عبارات در میان کلمات و سخنان ملاصدرا سبب بروز انتقاداتی از سوی حکیم سبزواری در این باره شده است. وی سه انتقاد نسبت به دیدگاه ملاصدرا مطرح کرده و در نهایت معتقد است که این قاعده اختصاصی به حقتعالی ندارد و شامل سایر واحدهای غیر حقیقی نیز میشود. نگارندگان با روش تحلیلی ـ تطبیقی، سعی در بررسی انتقادات حکیم سبزواری نموده و نشان دادهاند که میتوان میان عبارات دوگانۀ ملاصدرا جمع نمود.
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1308_171ab05d968d4658f5feebc15ce68572.pdf
2021-02-19
255
272
10.30513/ipd.2021.1308
قاعدۀ الواحد
واجبالوجود
واحد غیر حقیقی
ملاصدرا
حکیم سبزواری
سیدمحمد
موسوی بایگی
mmusawy@gmail.com
1
دانشیاردانشگاه علوم اسلامی رضوی
AUTHOR
رضا
حصاری
yazahra2233@gmail.com
2
دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
محمدرضا
گرگین
mohammad.gorgin@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
آشتیانی، میرزا مهدی، اساس التوحید، تهران، هرمس، 1396 ش.
1
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372 ش.
2
ابن رشد، محمد بن احمد، تفسیر ما بعد الطبیعه، تصحیح رفیق العجم و جیرار جهامی، بیروت، دار الفکر، 1994 م.
3
ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، 1375 ش.
4
همو، المباحثات، تحقیق و تصحیح محسن بیدارفر، قم، بیدار، 1371 ش.
5
سبزواری، ملاهادی بن مهدی، شرح المنظومه، شرح حسن حسنزاده آملی، تقدیم و تحقیق مسعود طالبی، تهران، ناب، 1369 ش.
6
سهروردی، شهابالدین یحیی بن حبش، حکمة الاشراق، تحقیق هانری کربن، چاپ دوم، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1373 ش.
7
همو، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تحقیق هانری کربن، سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، چاپ دوم، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375 ش.
8
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، قم، مکتبة المصطفوی، 1368 ش.
9
همو، المبدأ و المعاد، ترجمه محمد ذبیحی، قم، انتشارات دانشگاه قم ـ انتشارات اشراق، 1380 ش.
10
همو، شرح الهدایة الاثیریة لاثیرالدین ابهری، تصحیح محمدمصطفی فولادکار، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1422 ق.
11
همو، شرح و تعلیقۀ ملاصدرا بر الهیات شفاء، تصحیح نجفقلی حبیبی، با اشراف سیدمحمد خامنهای، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382 ش.
12
فارابی، ابونصر محمد بن محمد بن طرخان، رسائل فلسفی، ترجمۀ سعید رحیمیان، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1387 ش.
13
فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، المحصّل، تحقیق حسین اتای، عمّان، دار الرازی، بیتا.
14
میرداماد، میرمحمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی، القبسات، به اهتمام مهدی محقق و دیگران، تهران، دانشگاه تهران، 1367 ش.
15
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم، بوستان کتاب، 1386 ش.
16