دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
5
8
2009
10
23
قوۀ خیال و عالم صور خیالی
3
32
FA
رضا
اکبریان
استاد دانشگاه تربیت مدرس
dr.r.akbarian@gmail.com
در تاریخ فلسفة اسلامی از زمان فارابی تا عصر حاضر، بحث از خیال بسیار مهم بوده و در حل بسیاری از مسائل مؤثر افتاده و توانسته است که به حل مسائل غامضتری چون مسئلة شناخت، ربط حادث به قدیم و حیات اخروی مدد برساند، تا جایی که بعضی صاحب نظران توجه به این مسئله را از ممیزات فلسفة اسلامی دانستهاند. فارابی تجرد خیال را چه در قوس صعود و چه در قوس نزول منکر است، بلکه جمیع قوای مربوط به غیب نفس، غیر از قوة عاقله را مادی میداند، لذا قائل است که انسان تنها به عنوان عقل جزئی بعد از موت باقی است و سایر قوای او از بین میرود. ابن سینا همگام با وی، خیال را قوهای جسمانی میداند و به تبع، به عدم بقای خیال و صور خیالی ملتزم میشود، گرچه نشانههایی از گرایش به تجرد خیال در بعض آثار او به چشم میخورد.<br />سهروردی با استناد به عالم خیال به حل بسیاری از مسائل و مخصوصاً به جمع میان دین و فلسفه، مشاهده و برهان و نقل و عقل نائل میشود. وی علیرغم پیروی از شیخ الرئیس در جسمانیت خیال، صور خیالی را مجرد، باقی و موجود در عالم مثال اکبر یا خیال منفصل میشمارد. از اینرو در کتب خود از یک سو برهان بر وجود چنین عالمی که از آن به مثال مطلق و عالم برزخ «برزخ نزولی» تعبیر میشود، اقامه نموده است و از سوی دیگر قوة متخیله و همین طور سایر قوای مربوط به غیب نفس غیر عاقله را مادی میداند و سنخیت بین مدرَک و مدرِک را حفظ نکرده و قائل به رؤیت صور خیالی در مثال مطلق توسط نفس میشود.<br />در این میان صدرالمتألهین بر خلاف فلاسفة پیشین، خیال را قوهای مجرد ـ به تجرد مثالیـ و باقی به بقای نفس و به تعبیر دقیقتر، عامل بقای نفس پس از مفارقت از بدن میداند. از نظر او جمیع صور خیالیه در موطن و صقع نفساند و صوری را که نفس اختراع مینماید و از دعابات وهم و قوة خیال است، نمیتوان در عالم مثال مطلق دانست. بهشتی که آدم از آن هبوط نمود، مثال مطلق است و جنتی را که برای متقین مهیا نمودهاند، «برزخ صعودی» است نه نزولی. نسبت صور خیالی به قوة تخیل و متخیل، نسبت علت به معلول است نه حال به محل و قیام صور خیالی به نفس قیام صدوری است نه حلولی و صور علمیه مخلوق نفس و نفس منشأ صور است. اثبات اختصاص این نظریه به ملاصدرا و نقد نظریة سهروردی و ابن سینا بر اساس آن با عنایت به نتایج و آثار فلسفی مترتب بر هر یک، هدف اصلی این مقاله است.
عالم خیال,قوة خیال,برزخ نزولی,برزخ صعودی,سهروردی,ملاصدرا
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1015.html
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1015_fc4768948056d721a40d90df0d0da141.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
5
8
2009
10
23
بررسی و نقد دیدگاه فیزیک کوانتوم درباره اصل علّیت
33
61
FA
سیدمرتضی
حسینی شاهرودی
استاد دانشگاه فردوسی مشهد
shahrudi@um.ac.ir
اصل علّیت که از بدیهیترین اصول مورد پذیرش همة انسانها در طول تاریخ بوده و نقش تعیینکننده و بدون جایگزینی در پیشبینی رخدادهای طبیعی و فراطبیعی داشته و دارد، در فیزیک کوانتوم با چالش روبهرو شده است. دیدگاه مکانیکی نیوتن نیز که یکی از پایههای اساسی علم به حساب میآید، قرنها مورد پذیرش قرار گرفته بود ولی صحت و اصالت این دیدگاه، بر اثر پیشرفتهای علمی سالهای اخیر به ویژه با مطرح شدن نظریة کوانتوم در فیزیک، به صورت جدی مورد تردید قرار گرفته و به تصویری کاملاً متفاوت از جهان هستی رسیده است.<br />این مقاله به بررسی و نقد دیدگاه فیزیک کوانتوم دربارة اصل علّیت میپردازد.
فیزیک کوانتوم,اصل علّیت,بوهر
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1016.html
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1016_494e55fddb6060b7be1f68c35656d374.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
5
8
2009
10
23
حقیقت جسم از نگاه متکلمان و نقد آن بر اساس مبانی حکما
63
81
FA
حسین
غفاری
استاد/دانشگاه تهران
hghafari@ut.ac.ir
رحمت الله
کریم زاده
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
karam276@gmail.com
نزاع اساسی در باب جوهر جسمانی، در نحوة وجود آن است. جمهور متکلمان جسم را مرکب از جواهر غیر قابل انقسام میدانند و به تناهی جواهر فرد قائلاند و نظام قائل به عدم تناهی جواهر فرد شده است. شهرستانی قائل به قابلیت انقسام جسم به عدد متناهی است و سپس انقسام نمیپذیرد. ذیمقراطیس قائل به عدم انقسام است مطلقاً. جمهور حکما جسم را جوهری متصل و قابل انقسام الی ما لا نهایه میدانند. گروهی معتقد به ترکب جسم از دو جوهر میباشند: یکی صورت اتصالی و دیگری قابل آن. برخی جسم را مرکب از یک جوهر و یک عرض میدانند.<br />در مورد سازگاری دیدگاه حکما با علم امروزی و نظریة ذیمقراطیس در باب حقیقت جسم، دو دیدگاه مطرح است. علم ثابت کرده است که جسم محسوس، متصل واحد نیست، بلکه از ذراتی تشکیل شده است که دارای جرم بوده و فاصلة میان آن ذرات، چندین برابر امتداد جرم آنهاست. از این جهت این نظریه، موافق نظریة ذیمقراطیس و مخالف نظریة حکماست.<br />از طرف دیگر، جسم، مرکب از ماده و صورتی است که تا بینهایت قابل انقسام است. علم از این جهت موافق نظریة حکماست.<br />دیدگاه دوم این است که صورت اتصالی اجسام به اعتبار آن فضا و مکانی است که آنجا را اشغال کرده است. با این بیان میتوان اختلاف دیرینة بین متکلمان و حکما و فلسفه و علم را برداشت.
جسم,جوهر جسمانی,حکما,متکلمان,جزء لایتجزّی,اتصال جوهری
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1017.html
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1017_8583164f855ba586aa71f84ca06f48a9.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
5
8
2009
10
23
تحلیل رابطۀ نفس و بدن از دیدگاه ملاصدرا
83
102
FA
محمداسحاق
عارفی شیرداغی
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی
es-arefi@yahoo.com
رابطة نفس و بدن یکی از مهمترین و مشکلترین مسائل نفسشناسی قلمداد میشود، این مشکل از اینجا پدید میآید که نفس مجرّد انسانی چگونه میتواند با بدن مادّی ارتباط داشته باشد و موجود واحدی را تشکیل دهد؟<br />در این تحقیق نشان داده میشود که این مشکل بر اساس فلسفة ابن سینا و شیخ اشراق قابل حل نبوده و تنها در فلسفة ملاصدرا امکان حل آن وجود دارد.
نفس,بدن,رابطة نفس و بدن,رابطة اتحادی,نفس مجرّد,ملاصدرا
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1018.html
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1018_768da0dde3aa878b024ccd78451d12b4.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
5
8
2009
10
23
آلستون و معرفتشناسی تجربۀ دینی
103
128
FA
ولی اللّه
عباسی
پژوهشگر حوزه علمیه قم
v_abbasi1358@yahoo.com
«تجربة دینی» یکی از مباحث مهم فلسفة دین معاصر است که رویکردهای متعددی نسبت به آن وجود دارد. توجیه باور دینی بر مبنای تجربة دینی یکی از این رویکردهاست که از آن به معرفتشناسی تجربة دینی تعبیر میشود. ویلیام آلستون، معرفتشناس و فیلسوف دین برجستة معاصر از پیشگامان و نظریهپردازان مهم در این عرصه میباشد.<br />بر همین اساس مقالة حاضر، دیدگاه آلستون را در دفاع از منزلت معرفتی تجربة دینی تبیین نموده و در ادامه مورد نقد و ارزیابی قرار داده است.
تجربة دینی,توجیه باور,مبناگرایی,توجیه معرفتی,توجیه دستوری
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1019.html
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1019_4344dab1dd0a7c79d12012437d0bb76e.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
5
8
2009
10
23
نقد حاجی سبزواری بر دیدگاه ملاصدرا در باب ترکیب ماده و صورت، اتحاد عاقل و معقول، ادراک کلیات و حدوث اسمی
129
149
FA
حسین
بهروان
استادیار دانشگاه آزاد سبزوار
behravan.hossein@gmail.com
حاجی سبزواری، شارح فلسفة ملاصدرا، برخی از مسائل صدرالمتألهین را به نقد کشیده و دیدگاهی مخالف او را ارائه میدهد. در این مقاله، نقدهای ملاهادی بر مباحث «ترکیب ماده و صورت»، «اثبات اتحاد عاقل و معقول از طریق تضایف»، «ادراک کلیات» و «حدوث اسمی» مطرح و بررسی میشود.
مادّه,صورت,ترکیب,تضایف,اتحاد عاقل و معقول,ادراک,حدوث اسمی,حدوث طبیعی
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1020.html
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1020_d2eeb15638246a17791302db89b90451.pdf
دانشگاه علوم اسلامی رضوی
آموزه های فلسفه اسلامی
2251-9386
2783-4026
5
8
2009
10
23
«امامت» در کلام شیعۀ امامیه (با توجه به منابع اهل سنت)
151
179
FA
غلامحسین
زینلی
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم
ghhz313@gmail.com
زندگی آدمی بر اساس اعتقاداتش، رنگ و بوی خاصی میگیرد و بسیاری از تمایزهای میان انسانها به عقاید آنان برمیگردد. در میان مسلمانان نیز بر اساس همین اعتقادات و تقسیم آنها، گروههای مختلفی ایجاد شده است. از این میان به دو گروه اصلی شیعه و سنی میتوان اشاره کرد که از همان روزگاران نخست اسلام حیات خود را آغاز کردهاند. علیرغم اشتراکات فراوانی که دارند و همه یکتاپرستند و پیامبر واحد دارند و به یک قبله نماز میخوانند و کتاب آنان یکی است و همین مایة اتحاد و بقای آنان تا امروز گردیده است، اختلافاتی نیز با هم دارند. یکی از این اختلافات، اختلاف در اصل امامت است که شیعه آن را از اصول دین و انتخاب و معرفی امام را شأن خدا و رسول او و اهل سنت، آن را بر عهدة مردم میدانند. این مقاله با استناد به کتابها و منابع اهل سنت به بررسی دیدگاه شیعه دربارة امامت میپردازد.
امامت,شیعه,اهل سنت,اکمال دین,اصول دین,فروع دین
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1021.html
https://ipd.razavi.ac.ir/article_1021_93673c3576de48c79d25d7b87a827930.pdf