Explaining and Examining Mullā Ṣadrā's Response to the Doubt of Incompatibility of Concomitance of Satisfaction to Divine Decree with Satisfaction to Evil

Document Type : Original Article

Author

Assistant professor at Hakim Sabzevari University

Abstract

The doubt of incompatibility of concomitance of satisfaction to divine decree with satisfaction to evil is one of the most important challenges facing the belief in the generality of divine will and decree and ordinance (predestination). Knowing real evil negatively and the separation (distinction) of decree and predestined thing, the separation of essential and incidental in the mode of being and the separation in the mode of the existential and essential aspects and the emphasis on the dominance of the existence-oriented attitude in virtual evil are the answers that can be obtained from Mullā Ṣadrā's works. Examination of these answers shows that negative knowing is faced with the problem of the circle of its argument. Separation of decree and predestined thing is also not a solution due to the inability to prove the real difference. In the essential and incidental distinction (separation), doubt on the arbitrary existence of evil can still be raised. But in Mullā Ṣadrā's final answer that principality in the principality of existence means being outside and multiplicity in the unity of existence also means the manifestations of existence, the doubt is fundamentally removed.

Keywords

References

  1. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، رسائل ابن سینا، قم، بیدار، 1400 ق.
  2. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تحقیق میرجلال‌الدین محدث ارموی، چاپ دوم، قم، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ق.
  3. پارسا، خواجه محمد، شرح فصوص الحکم، تحقیق جلیل مسگرنژاد، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1366 ش.
  4. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق و تصحیح سیدمهدی رجائی، چاپ دوم، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1410 ق.
  5. جوادی آملی، عبداللّٰه، رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه، چاپ دوم، قم، اسراء، 1382 ش.
  6. حرّ عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمة فی اصول الائمه (تکملة الوسائل)، تصحیح محمد بن محمد الحسین القائینی، قم، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا‰ ، 1376 ش.
  7. همو، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409 ق.
  8. همو، هدایة الامة الی احکام الائمةŒ، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1414 ق.
  9. حسن‌زاده آملی، حسن، ممدّ الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1378 ش.
  10. خوارزمی، حسین بن حسن، شرح فصوص الحکم، تهران، مولی، 1368 ش.
  11. سبزواری، ملاهادی بن مهدی، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، مقدمۀ صدوقی، تصحیح کریم فیضی، قم، مطبوعات دینی، 1383 ش.
  12. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، قم، الشریف الرضی، 1364 ش.
  13. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، اسرار الآیات، تصحیح محمد خواجوی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1360 ش. (الف)
  14. همو، الحاشیة علی الهیات الشفاء، قم، بیدار، بی‌تا.
  15. همو، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
  16. همو، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، قم، کتاب‌فروشی مصطفوی، 1368 ش.
  17. همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد، مرکز نشر دانشگاهی، 1360 ش. (ب)
  18. همو، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354 ش.
  19. همو، المشاعر، به اهتمام هانری کربن، تهران، کتابخانه طهوری، 1363 ش. (الف)
  20. همو، المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیه، تصحیح و تحقیق و مقدمه سیدمحمد خامنه‌ای، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1387 ش.
  21. همو، شرح الهدایة الاثیریه، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1422 ق.
  22. همو، مجموعة الرسائل التسعه (رسائل آخوند ملاصدرا)، قم، مکتبة المصطفوی، 1302 ق.
  23. همو، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگی، 1363 ش. (ب)
  24. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، الاعتقادات، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1414 ق.
  25. همو، التوحید، تحقیق سیدهاشم حسینی تهرانی، قم، جامعه مدرسین، 1398 ش.
  26. همو، عیون اخبار الرضا‰ ، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران، جهان، 1378 ش.
  27. همو، من لایحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  28. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تعلیقه بر اسفار، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، قم، کتاب‌فروشی مصطفوی، 1368 ش.
  29. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تحقیق سیدحسن موسوی خرسان، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  30. عبدالجبار معتزلی، قاضی ابوالحسن عبدالجبار بن احمد همدانی اسدآبادی، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، تحقیق جورج قنواتی، قاهره، الدار المصریه، 1962 م.
  31. فارابی، ابونصر محمد بن محمد بن طرخان، فصوص الحکم، تحقیق محمدحسن آل یاسین، چاپ دوم، قم، بیدار، 1405 ق.
  32. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، المحصل، قاهره، مکتبة دار التراث، 1411 ق.
  33. فضلی، علی و رضا اکبریان، «موجود بالذات و موجود بالعرض از نگاه صدرالمتألهین و حکیم اشراقی»، فصلنامه معرفت فلسفی، شماره 57، پاییز 1396 ش.
  34. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی‰ ، 1406 ق.
  35. کلینی، محمد بن یعقوب، الاصول من الکافی، چاپ چهارم، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365 ش.
  36. لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ و ذخیرة المعتظ و الواعظ، تحقیق حسین حسنی بیرجندی، قم، دار الحدیث، 1376 ش.
  37. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1404 ق.
  38. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1389 ش.
  39. میرداماد، میرمحمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی، القبسات، به اهتمام مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران، 1367 ش.
  40. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، تلخیص المحصل، بیروت، دار الاضواء، 1405 ق.

Files

Share

How to cite

Statistics