بررسی انسجام برهان فصل و وصل با نظام حکمت مشاء

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

در میان نظریات متنوع حرکت از انکار تا اثبات مطلق، گام ماندگار و معتدل، نظریه «قوه» ارسطو بود. وی ماده نخستین را نیز جوهری می‌دانست که تنها حامل قوه و در کنار جوهر صوری، جسم را تشکیل می‌دهد. فلسفه اسلامی براهینی بر این مطلب اقامه کرد. گاه این برهان‌ها آن‌چنان نقد شده‌اند که به انکار اندیشه «قوه» انجامیده است. این نوشتار بر آن است تا ضمن جداسازی و دفاع از انسجام اندیشه قوه ارسطویی با حکمت مشاء با بررسی نقدهای وارد بر برهان «فصل و وصل»، ظرفیت بالای آن را برای پذیرش ویرایشی صدرایی در میان براهین اثبات هیولا نشان دهد. اهمیت موضوع در تثبیت جایگاه حکمت مشاء در یکی از مهم‌ترین آموزه‌های فلسفی، یعنی «قوه و فعل» است که از سویی زمینه‌ساز تبیین قلمرو حرکت جوهری و از سویی در تبیین فلسفی برخی از مهم‌ترین آموزه‌های دینی که به سعادت ابدی انسان مربوط است، مانند «تکامل برزخی» مؤثر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the Consistency of the Demonstration of the Disjunction “al-Fasl” and Conjunction “al-Wasl” with the Peripatetic Philosophy “Hikmat Mashā'”

نویسندگان [English]

  • Behzad Parvazmanesh 1
  • Hussein Ghafari 2
1 A PhD student of Hikmat al-mut'āliyyah
2 Associate professor at University of Tehran
چکیده [English]

Among the various opinions about the motion (harakat) from denial to absolute approval, the persistent step and reasonable is the opinion of potentiality (quwwa) and actuality (fi'l) of Aristotle. He believes that the prime matter is also substance (jawhar) which it only contains potential and beside bodily substance forms body' (jism). The Islamic philosophy has expressed some proofs for this issue. Sometimes, these evidences have been severely criticized that it has caused the denial of the thought of potentiality. Meanwhile defending and differentiating between the consistency of the thought of Aristotelian quwwa and the peripatetic philosophy (mashā' hikmat) and with studying the critiques on the demonstration of the disjunction “al-fasl” and conjunction “al-wasl”, this note attempts to show its high capacity for accepting the Sadrian's editing among the proofs for proving matter (hayula). The importance of the issue is for stabilizing the position of the peripatetic philosophy (mashā' hikmat) in one of the most important philosophical doctrines meaning potentiality (quwwa) and actuality (fi'l) that from one side, it is a ground for interpretation of the realm of the substantial motion (al-harakat al-jawhariyya; also translated as transubstantiation or trans-substantial motion) and from the other side, it is influential in the philosophical interpretation of some religious teachings which are related to human's everlasting fortune like intermediate (barzakh) perfection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The prime matter
  • The demonstration of the disjunction “al-fasl” and conjunction “al-wasl”
  • The peripatetic philosophy (mashā' hikmat)
  • Inward consistency