A typology of Hasan Basri's ideological pessimism and an examination of its social and political implications.

Articles in Press

Document Type : Research

Authors

1 Assistant professor, Department of Theology (Philosophy), Faculty of Humanities, Gonbadkavos University, Gonbadkavos, Iran

2 Assistant Professor, Department of Theology, Faculty of Humanities and Sport Sciences, Gonbad-Kavoos University, Gonbad-Kavoos, Iran

Abstract

حسن بصری را می‌توان یکی از اولین متفکران بدبین در جهان اسلام معرفی کرد. بدبینی حسن بصری مربوط به ارتباط انسان با دنیا و در نتیجه سعادت یا شقاوت ابدی است. از منظر او انسان سرنوشتی جز شقاوت ندارد مگر اندک افرادی که به خاطر توجه کردن به ماهیت خود از این قاعده‌ی کلی مستثنا شده‌اند. او معتقد است که شقاوت و بدبختی انسان تعجب‌آمیز نیست، آنچه که جای تعجب دارد، نجات اخروی اوست. به اعتقاد بصری ذات دنیا فریبنده است و در مقابل ذات انسان با فریب‌خوردگی سازگار است. بر همین اساس، دنیا با تمام جلوات خود انسان را از توجه به آخرت منع می‌کند و آنچه که اتفاق می‌افتد، شقاوت و بدبختی ابدی انسان است. دنیا از منظر حسن بصری چیزی جز همین جهان مادی نیست؛ بنابراین، وقتی او از زهد و دنیاگریزی سخن می‌گوید، مرادش چیزی جز دوری گزیدن از این جهان طبیعی نیست. در این مقاله – که با تحلیل منطقی و عقلانی به نگارش درآمده است – دیدگاه حسن بصری درباره‌ی دنیا و نیز رأی او درباب ماهیت انسان مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد و روشن می‌شود که یگانه دانستن «دنیا» و «جهان مادی» از سوی حسن بصری سبب انحراف وی در زهد و دنیاگریزی شده که نتیجه‌ی آن حتی در کنش‌ و واکنش‌های سیاسی حسن بصری دیده می‌شود.

Keywords

Main Subjects

Islamic Philosophical Doctrines

Articles in Press, Accepted Manuscript
Available Online from 01 November 2025

Files

Share

How to cite

Statistics