تحلیل رابطه موسیقی و نفس انسان با تأکید بر علم‌النفس سینوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد تهران

چکیده

بی‌شک باید تاریخ موسیقی را با تاریخ حیات بشری مقارن دانست؛ چرا که از دیرزمان، گونه‌های متنوعِ موسیقیِ برآمده از متن طبیعت با جوامع بشری همراه بوده است. موسیقی را در یک نگاه کلی می‌توان به طبیعی و هنری (مصنوعی) تقسیم نمود. ابن سینا از بزرگ‌ترین اندیشمندان و نام‌آوران فلسفی بوده که در مکتوباتش از موسیقی هنری به تفصیل سخن گفته و همین خود، آرای او را در معرض نقد و نظرهای افزون‌تری قرار داده است. با این همه، ظرفیت‌های فلسفۀ بوعلی در بیان تأثیرات موسیقی بر احوال نفس انسان، چندان آشکار نشده است.
پرسش اصلی این نوشتار آن است که رابطه موسیقی و نفس انسان با نظر به علم‌النفس سینوی چگونه است؟ نگارنده در روی‌آوردی توصیفی تحلیلی و با تأکید بر مبانی علم‌النفس سینوی به این نتیجه دست یافته که موسیقی هنری با تأثیر مستقیم خود تنها نفس نباتی و حیوانی در انسان را مورد هدف قرار می‌دهد و اغلب با تأثیرات افراطی و تفریطی خود بر این قوا، عقل نظری و عملی او را نیز به گونه‌ای غیر مستقیم دستخوش این آشفتگی‌ها می‌گرداند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Relationship between Music and the Human Soul with Emphasis on Avicennism-Psychology

نویسنده [English]

  • Muhammad Javad Pashaei
Assistant professor at Shahed University of Tehran
چکیده [English]

Undoubtedly, the history of music should be compared with the history of human life; because for a long time, various types of music derived from the text of nature have been associated with human societies. Music in a general view can be divided into natural and artistic (artificial). Ibn Sina (Avicenna) was one of the greatest thinkers and philosophers who spoke about art music in detail in his writings and this has exposed his views to more criticism and comments. However, the capacities of Avicenna philosophy in expressing the effects of music on the state of the human soul have not been revealed much. The main question of this article is what the relationship between music and the human soul in terms of Avicennism-psychology is? In an analytical descriptive approach and emphasizing the principles of Avicennism-psychology, the author has come to the conclusion that artistic music, with its direct impact, targets only the vegetable and soul (sprit) in humans, and theoretical and practical reason (conceptual and practical intellect) also often indirectly exposes him to these disturbances with its excessiveness and deviant (exess and neglect) effects on these faculties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Music
  • Art music
  • Instrumental art music
  • Human soul
  • Abu Ali Sina (Avicenna)
  1. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الشفاء (الطبیعیات)، تحقیق سعید زائد، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  2. همو، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1379 ش.
  3. همو، رساله نفس ابن سینا، مقدمه و حاشیه و تصحیح موسی عمید، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383 ش.
  4. ارسطو، درباره نفس، ترجمه علیمراد داودی، تهران، حکمت، 1366 ش.
  5. جعفری، محمدتقی، موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی، تهران، مٶسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، 1381 ش.
  6. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبداللّٰه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، مقدمه سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  7. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین، تهران، دانشگاه تهران، 1342 ش.
  8. شایسته، حسین، کاربست مبانی معرفت‌شناختی حکمت متعالیه در هنر موسیقی، رساله دکتری دانشگاه معارف اسلامی قم، 1395 ش.
  9. شایسته، حسین و عبدالحسین خسروپناه، «بررسی تأثیر مبانی عرفان اسلامی بر فرم و محتوای موسیقی»، دوفصلنامه هنرهای زیبا؛ هنرهای نمایشی و موسیقی، دوره نوزدهم، شماره 1 (پیاپی 49)، بهار و تابستان 1393 ش.
  10. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
  11. غربال، محمد شفیق، الموسوعة العربیه المیسره، رساله پنجم از رسائل اخوان الصفاء، قاهره، دار الشعب، 1972 م.
  12. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، 1375 ش.
  13. Athira, S. & Subhramanya, “Music Therapy on Plants-A Literary Review”, International Ayurvedic Medical Journal, Vol. 5(9), 2017.
  14. Chivukula, Vidya & Shivaraman Ramaswamy, “Effect of Different Types of Music on Rosa Chinensis Plants”, International Journal of Environmental Science and Development, Vol. 5(5), 2014.
  15. Hargreaves, David J. & Jonathan James Hargreaves & Adrian C. North, “Imagination and Creativity in Music Listening”, Musical Imaginations: Multidisciplinary Perspectives on Creativity, Performance and Perception, 2012, Available at: <https://www.researchgate. net/publication/260204371>.
  16. Lindig, Abigail M. & Paul D. McGreevy, “Musical Dogs: A Review of the Influence of Auditory Enrichment on Canine Health and Behavior”, 2020, Available at: <http://www.mdpi.com/journal/animals>.