مفاهیم کلی در فلسفه سینوی و تأثیر آن بر فلسفه قرون وسطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی؛ دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

کیفیت پیدایش و نحوه دستیابی ذهن به مفاهیم کلی، پرسش اساسی در قلمرو معرفت‌شناسی است. در این پژوهش، به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال هستیم: چگونه شناخت امور کلی از طریق امور جزئی امکان‌پذیر است؟ در تاریخ فلسفه، دو جریان مهم افلاطونی و ارسطویی در این باب شکل گرفته است. سردمدار مشرب ارسطویی در عالم اسلام، فلسفه سینوی و در تفکر غرب با تأثیرپذیری از ابن سینا، فلسفه قرون وسطی است.
تحقیق حاضر، با رویکردی تحلیلی ـ تطبیقی، به چیستی ادراک و اقسام مفاهیم کلی از منظر ابن سینا و فلاسفه قرون وسطی می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که هر دو نحلۀ فلسفی در دستیابی ذهن به معقولات اول، غالباً نظریه تجرید را پذیرفته و معقولات منطقی را نیز مستند به مفاهیم ماهوی و عارض بر آن‌ها دانسته‌اند. در حوزۀ مفاهیم فلسفی نیز گرچه اصطلاح معقول ثانی را به کار نبرده‌اند، اما این مفاهیم را نشئت‌گرفته از خارج دانسته، در عین حال قائل به تمایز کیفیت پیدایش آن‌ها با معقولات اول و ثانی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

General Concepts in Avicennism Philosophy and Its Impact on Medieval Philosophy

نویسندگان [English]

  • Farah Ramin 1
  • Maryam Seyfalipoor 2
1 Associate professor at University of Qom
2 PhD student in Islamic Philosophy & Theology, Faculty of Theology, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

The fundamental question in the realm of epistemology is the quality of origin and how the mind achieves general concepts. In this study, we seek to answer the question: How is it possible to know the general principles through the partial principles? In the history of philosophy, two important currents, Platonic and Aristotelian, have been formed in this regard. The leader of the Aristotelian movement in the Islamic world is the Avicennism and in Western thought, influenced by Ibn Sina is medieval philosophy. The present study, with an analytical-comparative approach, deals with the perception and types of general concepts from the perspective of Ibn Sina and medieval philosophers. Findings show that both philosophical branches in achieving the mind to the first intellects, have often accepted the theory of abstraction and have also considered the rational intellects to be based on the essential concepts and their accident. In the field of philosophical concepts, although he did not use the term of secondary intelligible, but he considered these concepts to have originated from outside and at the same time he has distinguished the quality of their origin with the first and second intellects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • General concepts (Universal concept)
  • Medieval
  • Ibn Sina (Avicenna)
  • Thomas Aquinas
  • Albert the Great
  • William of Ockham

مراجع

  1. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الاشارات و التنبیهات، چاپ سوم، قم، البلاغه، 1384 ش.
  2. همو، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
  3. همو، التعلیقات، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1379 ش.
  4. همو، الشفاء، الطبیعیات، الفن السادس، کتاب النفس، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق. (الف)
  5. همو، الشفاء (الهیات)، تحقیق سعید زائد، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق. (ب)
  6. همو، المباحثات، تحقیق محسن بیدارفر، قم، بیدار، 1371 ش.
  7. همو، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبداللّٰه نورانی، مونترال، مٶسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل، 1363 ش.
  8. همو، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1364 ش.
  9. همو، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1375 ش.
  10. همو، الهیات نجات، ترجمه و شرح سیدیحیی یثربی، قم، بوستان کتاب، 1385 ش.
  11. همو، برهان شفا، ترجمه و شرح مهدی قوام‌صفری، تهران، فکر روز، 1373 ش.
  12. همو، عیون الحکمه، مقدمه و تحقیق عبدالرحمان بدوی، بیروت، دار القلم، 1980 م.
  13. همو، منطق شفا، تحقیق ابراهیم مدکور، قاهره، المطبعة الامیریه، بی‌تا.
  14. ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی تبریزی، تهران، طرح نو، 1385 ش.
  15. همو، منطق ارسطو (ارغنون)، ترجمه میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران، نگاه، 1378 ش.
  16. اسدی، مهدی، «اتصاف خارجی معقول ثانی منطقی: بررسی موردپژوهانه پارادوکس معدوم مطلق»، مجله منطق‌پژوهی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره 2، پاییز و زمستان 1394 ش.
  17. اسماعیلی، مسعود، معقول ثانی فلسفی در فلسفه اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1389 ش.
  18. افلاطون، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمدحسین لطیفی، چاپ سوم، تهران، خوارزمی، 1380 ش.
  19. ایلخانی، محمد، تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، تهران، سمت، 1382 ش.
  20. حکاک، سیدمحمد، تحقیق در آراء معرفتی هیوم، تهران، مشکوة، 1380 ش.
  21. ذبیحی، محمد، فلسفه مشاء با تکیه بر اهم آراء ابن سینا، چاپ دوم، تهران، سمت، 1392 ش.
  22. راسل، برتراند آرتور ویلیام، تاریخ فلسفه غرب (قرون وسطی)، ترجمه نجف دریابندری، تهران، پرواز، 1394 ش.
  23. ساو، روث ال.، فلسفه غرب؛ ویلیام آو آکام، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، کوچک، 1378 ش.
  24. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیالحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 ش.
  25. همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد، چاپخانه دانشگاه مشهد، 1346 ش.
  26. همو، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1380 ش.
  27. همو، مفاتیح الغیب، تصحیح و مقدمه محمد خواجوی، تهران، مٶسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363 ش.
  28. صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران، حکمت، 1366 ش.
  29. فارابی، ابونصر محمد بن محمد بن طرخان، المنطقیات، تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1408 ق.
  30. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، شرح عیون الحکمه، مقدمه و تحقیق محمد حجازی و احمد علی سقا، تهران، مٶسسة الصادق‰ ، 1373 ش.
  31. فنایی اشکوری، محمد، معقول ثانی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1375 ش.
  32. کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه قرون وسطی، از آوگوستینوس تا اسکوتوس، ترجمه ابراهیم دادجو، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1386 ش.
  33. مجتهدی، کریم، فلسفه در قرون وسطی، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر، 1390 ش.
  34. معلمی، حسن، نگاهی به معرفت‌شناسی در فلسفه غرب، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380 ش.
  35. موئرر، ارماند، «قدیس آلبرت کبیر»، ترجمه محمدرضا ریخته‌گران، فصلنامه میان‌رشته‌ای فرهنگ، شماره 8 ، 1370 ق.
  36. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  37. ورنر، شارل، حکمت یونان، ترجمه بزرگ نادرزاده، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1379 ش.
  38. یزدی، حسین، و محمد سعیدی‌مهر، «بازتعریف معقول اول بر اساس مفهوم وجود»، مجله معرفت فلسفی، سال شانزدهم، شماره 3 (پیاپی 63)، 1398 ش.
  39. Aquinas, Thomas, The Division and Methods of the Sciences, Translated by: Armand Maurer, Toronto, Pontifical Institute of Medieval Studies, 1963.
  40. Id., The Philosophy of Thomas Aquinas: Introductory Readings, Christopher Martin (Ed.), London, New York, Routledge, 1988.
  41. Knudsen, Christian, “Intentions and Impositions”, in: The Cambridge History of Later Medieval Philosophy, Norman Kretzmann & Anthony Kenny & Jan Pinborg (Eds.), Cambridge University Press, 1982.
  42. Kreeft, Peter, The Philosophy of Thomas Aquinas, Boston College, Recorded Books, LLC, 2009.
  43. Leff, Gordon, William of Ockham: The Metamorphosis of Scholastic Discourse, Manchester, Manchester University Press, 1975.
  44. Ockham, William, Philosophical Writings: A Selection, Edited & Translated by: Philotheus Boehner, Nelson Publishing, 1959.
  45. Resnick, Irven M., A Companion to Albert the Great: Theology, Philosophy, and the Sciences, Brill’s Companion to the Christian Tradition, 2013.
آموزه های فلسفه اسلامی
دوره 15، شماره 27 - شماره پیاپی 27
پاییز و زمستان 1399
صفحه 97-118

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار