عدم مرز میان مجرد و مادی در تفکر صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از مباحث مهم فلسفی، بحث از موجود «مجرد و مادی» است. ارائه تعریفی دقیق از «مجرد» و «مادی»، اثبات وجود آن‌ها، بیان انواعشان و ارتباط میان مجرد و مادی، از دغدغه‌های مهم فلاسفه به شمار می‌رود.
در این نوشتار، تلاش شده است تعریف و تحلیلی دقیق از ماهیت و ویژگی‌های موجودات مجرد و مادی و نظر ویژه ملاصدرا در باب نحوه ارتباط مجرد و مادی به دقت مورد بررسی قرار گیرد. نگارندگان با استناد به آموزه تشکیک وجود در حکمت متعالیه، سعی بر اثبات این مطلب داشته‌اند که در تفکر صدرایی نمی‌توان و نباید مرز مشخص و قاطعی مانند مشاییان، میان مجرد و مادی قائل گردید؛ زیرا مجرد و مادی و احکام و ویژگی‌های وجودی هر یک، بازگشت به مراتب شدت و ضعف در حقیقت واحد هستی داشته و همان طور که در نظام تشکیکی هستی، انفصال وجودی قابل فرض نیست، میان مجرد و مادی نیز علی‌رغم تباین ماهوی، مرز قاطع و پررنگ وجودی نمی‌توان قائل شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Negation of Boundary (Being Borderless) between the Immaterial and the Material in Ṣadrā's Thought

نویسندگان [English]

  • Farzaneh Ranjbarzadeh 1
  • Abbas Javareshkian 2
  • Sayyed Morteza Hosseini Shahrudi 3
1 PhD student in International Transcendent Wisdom
2 Associate professor at Ferdowsi University of Mashhad
3 Professor at Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

One of the important philosophical issues is the discussion of the “immaterial and material” (existence) being. Providing a precise definition of “immaterial” and “material”, proving their existence, expressing their species, and the relationship between immaterial and material are among the important concerns of philosophers. It has been tried in this article to define and analyze the quiddity and characteristics of immaterial and material beings and also has been tried to examine Mullā Ṣadrā's special opinion precisely on the manner of immaterial and material relation. The author by referring (citing) the doctrine of existential separation in the transcendent theosophy has tried to prove that in Ṣadrā's thought, it is not possible and should not be believed in a clear and definite boundary like the peripatetic, between the immaterial and the material, because the immaterial and the material and the rules and characteristics of existence each of them have a return to the degree of intensity and weakness in the fact of the unity of existence, and as in the system of existential separation, existential discontinuity that is not assumed, neither can be believed a definite and bold existential boundary between the immaterial and the material despite the essential distinction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Immaterial
  • Material
  • Incorporeality (Immateriality)
  • Existential separation
  • Mullā Ṣadrā

مراجع

  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی در فلسفه اسلامی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1374 ش.
  2. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الالهیات من کتاب الشفاء، به کوشش حسن حسن‌زاده آملی، قم، بوستان کتاب، 1376 ش.
  3. همو، الشفاء (الطبیعیات)، به کوشش ابراهیم مدکور و دیگران، قم، چاپ افست، 1404ـ1406 ق.
  4. همو، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1364 ش.
  5. انصاری شیرازی، یحیی، دروس شرح منظومه، قم، بوستان کتاب، 1387 ش.
  6. ایجی، عضدالدین عبدالرحمن بن احمد، المواقف، ضمن شرح المواقف، قم، شریف رضی، 1370 ق.
  7. حسن‌زاده آملی، حسن، ادله‌ای بر حرکت جوهری، قم، الف لام میم، 1380 ش.
  8. همو، عیون مسائل النفس، تهران، امیرکبیر، 1371 ش.
  9. همو، معرفت نفس، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1361 ش.
  10. سبزواری، ملاهادی بن مهدی، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی، تهران، ناب، 1379 ش.
  11. سعیدی، احمد، «حرکت و زمان در مجردات بر اساس مبانی حکمت متعالیه»، نشریه معرفت فلسفی، شماره 30، 1389 ش.
  12. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1380 ش.
  13. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
  14. همو، الشواهد الربوبیه، ترجمه و تفسیر جواد مصلح، تهران، سروش، 1383 ش.
  15. همو، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354 ش.
  16. همو، المشاعر، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1380 ش.
  17. همو، حکمت متعالیه در اسفار اربعه، ترجمه محمد خواجوی، تهران، مولی، 1388ـ 1389ـ1390 ش.
  18. همو، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، تصحیح و تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382 ش.
  19. همو، مفاتیح الغیب، تهران، بنیاد حکمت صدرا، 1386 ش.
  20. طباطبایی، سیدمحمدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، چاپ نهم، تهران، صدرا، 1380 ش.
  21. همو، بدایة الحکمه، ترجمه علی شیروانی، قم، دار العلم، 1388 ش.
  22. همو، نهایة الحکمه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
  23. عبودیت، عبدالرسول، درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، تهران، سمت، 1386 ش.
  24. عمید، حسن، فرهنگ فارسی، تهران، آگاه، 1390 ش.
  25. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، تحقیق محمد المعتصم باللّٰه البغدادی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410 ق.
  26. قیصری، داوود، شرح فصول الحکم، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1373 ش.
  27. قیم، عبدالنبی، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، تهران، فرهنگ معاصر، 1381 ش.
  28. کاپلستون، فردریک، تاریخ فلسفه یونان و روم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1388 ش.
  29. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1386 ش.
  30. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1389 ش.
  31. همو، مجموعه مقالات، تهران، دفتر انتشارات اسلامی، 1362 ش.
  32. معین، محمد، فرهنگ زبان فارسی، تهران، چاپخانه سپهر، 1357 ش.
  33. یزدان‌پناه، یداللّٰه، مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش سیدعطاء انزلی، چاپ سوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار