بررسی انتقادی نتایج نظریۀ وحدت در فیزیک از نظر هاوکینگ بر اساس وحدت تشکیکی ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مبانی نظری اسلام، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه معارف اسلامی و هسته پژوهشی مطالعات میان رشته‌ای هستی‌شناسانه، دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار گروه فیزیک و هسته پژوهشی مطالعات میان رشته‌ای هستی‌شناسانه، دانشگاه فردوسی مشهد

4 استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

استفن هاوکینگ، فیزیک‌دان نظری معاصر، یافتن یک نظریه وحدت‌بخش در فیزیک را بسیار مٶثر می‌دانست. وی با بیان احتمالات سه‌گانه، مدعی وجود نظریه وحدت بزرگ است و آثار و فواید هستی‌شناسی همچون: امکان شناخت و توصیف قوانین حاکم بر کیهان، آگاهی از طرز کار جهان بی‌نهایت ریز در ابتدای آفرینش، پاسخ به پرسش‌ها درباره شروع، علت آفرینش و نقش خدا به عنوان خالق هستی را بر نظریه وحدت مترتب می‌داند.
در این مقاله، نتایج و برایندهای متافیزیکی نظریه وحدت استخراج شده و در روشی تطبیقی با نظریه وحدت تشکیکی وجود ملاصدرا بررسی می‌شود. وحدت تشکیکی وجود، تأثیر قابل توجهی در هستی‌شناسی و نیز معرفت‌شناسی فلسفی گذاشته و عاملی برای پیوند علوم با یکدیگر، تبیین ارتباط اجزای عالم با هم، تحلیل اختیار انسان بدون منافات با اراده الهی، تبیین آغاز جهان و پاسخ به ابهامات هستی‌شناسی دیگر است. در این پژوهش نشان داده می‌شود که با نظریۀ وحدت وجود ملاصدرا می‌توان به پرسش‌های فلسفی هاوکینگ پاسخ داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Study of the Results of Hawking’s Theory of Unity in Physics Based on Mullā Ṣadrā’s Graded Unity

نویسندگان [English]

  • Ahmad Mansouri Matak (Gilani) 1
  • Fahimeh Shariati 2
  • Seyed Majid Saberi Fathi 3
  • Muhammad Javad Enayati Rad 4
1 PhD student in Theoretical Foundations of Islam
2 Assistant Professor at Department of Islamic Education and Research Center for Interdisciplinary Studies, Ferdowsi University of Mashhad
3 Associated Professor at Department of Physics and Research Center of Interdisciplinary Ontological Studies, Ferdowsi University of Mashhad
4 Assistant Professor at Department of Islamic Studies, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

Stephen Hawking, a contemporary theoretical physicist, considered the discovery of a unifying theory in physics to be very effective and he claims the existence of the theory of great unity by claiming the three possibilities. He considers the works and benefits of ontology such as; the possibility of recognizing and describing the laws governing the universe, knowing how the extreme small universe works at the beginning of creation, answering questions about the beginning, the cause of creation, and the role of God as the Creator of the universe for the theory of unity. The metaphysical results and implications of the theory of unity in this article are extracted and examined in a comparative way with the graded unity theory of Mullā Ṣadrā. The graded unity of existence has a significant impact on ontology as well as philosophical epistemology and is a factor for linking sciences with each other, explaining the relationship between the parts of the universe, analyzing human’s liberty without contradicting the divine will, explaining the beginning of the world and answering other ontological ambiguities. It is shown in this research that Hawking’s philosophical questions can be answered with Mullā Ṣadrā’s theory of unity of existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theory of great unity
  • Quantum physics
  • Hawking
  • Metaphysical ontology
  • Graded unity of existence
  • Mullā Ṣadrā

مراجع

اشتوگر، ویلیام ر.، «کیهان‌شناسی و پیامدهای آن برای گفت‌وگوی علم و دین»، در کتاب: فیزیک، فلسفه و الاهیات، ویرایش رابرت جان راسل، ویلیام ر. اشتوگر، و جرج و. کوینه، ترجمه دکتر همایون همتی، چاپ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386 ش.
بازلو، جان، جهان استیون هاوکینگ، ترجمه حبیب‌اللّٰه دادفرما، تهران، سحاب، 1372 ش.
جوادی آملی، عبداللّٰه، رحیق مختوم (ج1)؛ شرح حکمت متعالیه (بخش یکم از جلد اول)، قم، اسراء، 1375 ش.
همو، عین نضاخ (تحریر تمهید القواعد)، تحقیق حمید پارسانیا، قم، اسراء، 1387 ش.
دهباشی، مهدی، «شبکه سیستمی هستی‌شناسی ملاصدرا و امکان بازتاب آن در فیزیک جدید»، مجله نامه فلسفه، شماره 7، پاییز 1378 ش.
صاحب‌الزمانی، طاهره، «نقد و بررسی نظریۀ وحدت شخصی وجود (با رویکرد کلامی ـ فلسفی»، مجله حکمت معاصر، سال پنجم، شماره 4 (پیاپی 14)، زمستان 1393 ش.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، توحید عملی و عینی، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی، 1432 ق.
عبودیت، عبدالرسول، درآمدی به نظام حکمت صدرائی، چاپ ششم، تهران، سمت، 1392 ش.
علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، الباب الحادی عشر للعلامة الحلی مع شرحیه: النافع یوم الحشر لمقداد بن عبداللّٰه السیوری و مفتاح الباب لابی‌الفتح بن مخدوم الحسینی، تحقیق و مقدمه مهدی محقق، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی، 1365 ش.
گلشنی، مهدی، تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیک‌دانان معاصر، تهران، مرکز نشر فرهنگی مشرق، 1374 ش.
همو، علم و دین و معنویت در آستانه قرن بیست و یکم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1379 ش.
منزه، مهدی، و سحر کاوندی، «ملاصدرا؛ وحدت تشکیکی یا وحدت شخصی (گذار ملاصدرا از وحدت تشکیکی به وحدت شخصی وجود)» دوفصلنامه حکمت صدرایی، سال پنجم، شماره 2، بهار و تابستان 1396 ش.
هِسه، م. ب.، «فیزیک، فلسفه و اسطوره»، در کتاب: فیزیک، فلسفه و الاهیات، ویرایش رابرت جان راسل، ویلیام ر. اشتوگر، و جرج و. کوینه، ترجمه همایون همتی، تهران، چاپ دوم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386 ش.
D'Espagnat, Bernard, Conceptual Foundations Of Quantum Mechanics, 2nd Ed., Advanced Book Classics, Massachusetts, CRC Press, 1999.
Hawking, Stephen William, A Brief History of Time, New York, Bantam Books, 1988.
Id., Brief Answers to the Big Question, New York, Bantam Books, 2018.
Id., The Universe in a Nutshell, New York, Bantam Books, 2001.
Hawking, Stephen William & Leonard Mlodinow, The Grand Design, New York, Bantam Books, 2010.
Laudan, Larry, Beyond Positivism and Relativism: Theory, Method, and Evidence, Boulder & Oxford, Westview Press, 1996.
Id., Progress and Its Problems: Towards a Theory of Scientific Growth, Berkeley & Los Angeles, University of California Press, 1977.
Lyotard, Jean-François, The Postmodern Condition: A Report on Knowledge, Translated by Geoff Bennington & Brian Massumi, Manchester, University of Minnesota Press, 1984.
Stanford, Kyle, “Underdetermination of Scientific Theory”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), Winter 2017 Ed., Available at: <https://plato. stanford.edu/archives/win2017/entries/scientific-underdetermination>.
Warman Matt, “Stephen Hawking tells Google ‘philosophy is dead’”, 17 mai 2011, Available at: <https://www.telegraph.co.uk/technology/google/8520033/Stephen-Hawking-tells-Google-philosophy-is-dead.html>.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار