بررسی و تحلیل دیدگاه علامه حسن‌زاده آملی درباره عالم مثال منفصل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشکده تحقیق و توسعه سازمان مطالعه و تدوین کتب درسی

2 گروه فلسفه و کلام. دانشکده فلسفه و اخلاق. دانشگاه باقرالعلوم. قم. ایران.

چکیده

باور یا عدم باور به وجود عالم مثال که در واقع حد وسط و برزخ میان عالم عقل و عالم ماده است، از جمله مسائل مهم و اساسی است که از نوع بینش فلسفی و روش خاص هر فیلسوف ناشی می‌شود. برخی از حکما به وجود این عالم باور داشته و برخی دیگر آن را نفی کرده و در صدد انکار آن برآمده‌اند. حسن‌زاده آملی از جمله فیلسوفانی است که به وجود عالم مثال باور داشته و سعی در اثبات آن کرده است. وی همانند ملاصدرا، دلیلی را که شیخ اشراق برای اثبات این عالم اقامه کرده است، ناکافی و ناتمام دانسته است. افزون بر این، وی کوشیده است به برخی از استدلال‌های منکران این عالم پاسخ دهد که این مطلب از مواجهۀ وی با دیدگاه ملاعبدالرزاق لاهیجی دانسته می‌شود. در همین راستا در این مقاله تلاش شده است تصویر کامل و روشنی از دیدگاه حسن‌زاده آملی ـ در ضمن بیان چند مسئله‌ـ پیرامون عالم مثال ارائه شود و در برخی موارد، مطالب وی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study and Analysis of the Viewpoint of Allamah Hasanzadeh Amoli about the ‘Separate World of Images’

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Khademi 1
  • Reza Hesari 2
1 Research and Development Research Institute of the study and compilation of textbooks
2 Department of Philosophy and Theology. Faculty of Philosophy and Ethics. Baqerul Uloom University. Qom. Iran
چکیده [English]

Belief in or a lack of belief in the existence of the world of images (Arabic: عالم المثال 'alam al-mithal) which is, in reality, the intermediate realm and barzakh (highest heaven) between the realm of intellect (Arabic: عقل aql) and the material universe is of the important issues and basics which is originated from the philosophical notion and particular method of every philosopher. Some of the philosophers believe in the existence of this world and some others have negated and have been about to deny it. Allamah Hasanzadeh Amoli is of the philosophers who believe in the existence of the mithal world and tries to prove it. He like Mulla Sadra has believed that the reason which Sheikh Eshraq has presented for proving’ (ithbat) this world is inadequate and incomplete. Moreover, he has tried to answer some contradictors (deniers) of this world. This is understood from his meeting with Mulla Abdul Razzaq Lahiji’s opinion. In this respect, this paper has tried to present a perfect and clear image of Allamah Hasanzadeh Amoli’s opinion around the mithal world meanwhile determining some problems and, in some cases, his statements have been analyzed and studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The world of images (mithal world)
  • Suhrawardi
  • Kashf (unveiling) and shuhud (witnessing
  • contemplation)
  • Allamah Hasanzadeh Amoli
  1. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، النجاة، تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران و انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1360 ش.
  2. ابن منظور، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1416 ق.
  3. اسدپور، رضا، و اویس اسماعیلی، «عالم مثال در آثار علامه حسن‌زاده آملی و ارتباط آن با تجسم اعمال»، فصلنامه علمی تخصصی فلسفه و کلام، سال چهارم، شماره 8، پاییز 1392 ش.
  4. بهائی لاهیجی، محمد بن محمدسعید، رسالۀ نوریه در عالم مثال، تصحیح و تعلیق و مقدمه سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1372 ش.
  5. حسن‌زاده آملی، حسن، دروس شرح فصوص الحکم، به اهتمام داود صمدی آملی، قم، روح و ریحان، 1389 ش.
  6. همو، دو رسالۀ مُثُل و مثال، تهران، طوبی، 1382 ش.
  7. همو، شرح فارسی الاسفار الاربعه، قم، بوستان کتاب، 1387 ش.
  8. سبزواری، ملاهادی بن مهدی، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، مقدمه منوچهر صدوقی سها، تصحیح کریم فیضی، قم، مطبوعات دینی، 1383 ش.
  9. همو، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی، تقدیم و تحقیق مسعود طالبی، تهران، ناب، 1369 ش.
  10. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و تحشیه و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران، پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372 ش.
  11. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، قم، مکتبة مصطفوی، 1368 ش.
  12. همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تعلیق و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد، مرکز نشر دانشگاهی، 1360 ش.
  13. همو، رسائل فلسفی، مقدمه و تعلیق و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1362 ش.
  14. فیاض لاهیجی، عبدالرزاق بن علی بن حسین، گوهر مراد، مقدمه زین العابدین قربانی لاهیجی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ اسلامی، 1372 ش.
  15. قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود کازرونی، شرح حکمة الاشراق، تصحیح مهدی محقق و عبداللّٰه نورانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383 ش.
  16. مدرس زنوزی، ملاعبداللّٰه، انوار جلیه در کشف اسرار حقیقت علویه، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، امیرکبیر، 1374 ش.
  17. میرداماد، میرمحمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی، القبسات، به اهتمام مهدی محقق و دیگران، تهران، دانشگاه تهران، 1376 ش.
  18. همو، تقویم الایمان و شرحه کشف الحقائق للسید احمد العلوی العاملی مع تعلیقات الحکیم الالهی الملا علی النوری، تحقیق و مقدمه علی اوجبی، تهران، میراث مکتوب، 1376 ش.
  19. همو، جذوات، تصحیح و تحقیق علی اوجبی، تهران، میراث مکتوب، 1380 ش.