فلسفه برای کودکان در تراز دانش فلسفه و جواز تربیت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

متیو لیپمن، پردازشگر مفهوم فلسفه برای کودکان، عنوان فلسفه را در برنامه آموزشی فلسفه برای کودکان، متفاوت از برداشت عمومی فیلسوفان از این واژه انتخاب کرده است؛ تا جایی که می‌توان اذعان نمود که این مفهوم اساساً در سپهر معنایی فلسفه قرار نمی‌گیرد و یا بسیار کم‌وسعت‌تر از آن است. مقاله حاضر بر آن است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی، برنامه فلسفه برای کودکان را در ارتباط و در تراز با جایگاه و مرتبه دانش فلسفه با تأکید بر دو مٶلفه معنا و موضوع فلسفه بررسی نماید. همچنین از دیدگاه تربیت اسلامی که نظام تربیتی در کشور ما به تأسی و تأثیر از آن صورت می‌گیرد، ضرورت یا عدم ضرورت آموزش فلسفه به کودکان و نیز اولویت آن را بررسی کند. نتایج نشان‌دهنده آن است که معنا و موضوع فلسفه در «فلسفه برای کودکان» با معنا و موضوع رایج آن در دانش فلسفه که موجود بما هو موجود است، تفاوت دارد. موضوع فلسفه در فلسفه برای کودکان از سطح موضوعات و مسائل محیط طبیعی و اجتماعی فراتر نمی‌رود؛ چرا که در این برنامه، تأکید بر عدم رسیدگی به موضوعات و مسائل متافیزیکی است. حال آنکه متافیزیک و مسائل آن از جمله موضوع خدا، از موضوعات اساسی در فلسفه بوده و تربیت اسلامی نیز بر مدار آن استوار است. همچنین نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در تربیت اسلامی، دستور و توصیه مستقیمی به آموزش فلسفه برای کودکان وجود ندارد. اما از سوی دیگر، فلسفیدن به وسیله کودکان نهی نیز نشده است. با این حال، اولویت آموزش‌ها در تربیت اسلامی، آموزش فلسفه نیست؛ بلکه اولویت با آموزش اصول، عقاید، آداب و اخلاق اسلامی و تأدیب کودکان است. بدین‌سان فلسفه برای کودکان در اولویت نظام تربیت اسلامی قرار نمی‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Philosophy for Children at the Level of the Philosophy Science and the Authorization of the Islamic Teaching

نویسندگان [English]

  • Zohreh Tavaziani 1
  • Ali Sattari 2
1 Department of Islamic Philosophy,, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Administration and Planning, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Matthew Lipman, the founder of the concept of philosophy for children, has selected the title of philosophy in the philosophy educational program for children different from the general philosophers’ understanding (perception). As far as it can be said that this concept basically cannot be situated in the semantic sphere of the philosophy or it is to a more limited extent than it. The present note with the descriptive-analytic method aims to study the philosophy program for children in relation to and at the level with the position of the philosophy science with emphasizing two components of meaning and subject of philosophy. Also, from the point of the Islamic teaching which teaching system of our country with following and influence of it is formed, it examines its necessity or unnecessity of philosophy teaching for children and its priority, too. The result shows that the philosophy meaning and subject matter in “philosophy for children” is different from its current meaning and subject matter in philosophy science which is being qua being. The subject matter of philosophy in philosophy for children is not going beyond the natural and social environment. Because this program emphasizes not paying attention to metaphysic subjects and issues. While metaphysics and its issues such as the issue of God have been of the basic subjects and it is the pivot of Islamic education. Also, the outcomes of the research show that there is no direct recommendation and order for philosophy teaching in Islamic education. But from the other side, it is not prohibited philosophizing. However, the priority of teachings in Islamic education is not philosophy teaching; the priority is to teach. but the priority is to teach the fundamental beliefs of Islam, religious beliefs, Islamic ethics and manners and training children. Therefore, philosophy for children is not in priority in the Islamic educational system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophy for children
  • Meaning
  • Subject matter
  • Philosophy
  • Islamic education

مراجع

  1. آقایی ابرندآبادی، سیده‌الهام، و اکبر رهنما، «جایگاه تربیت فکری کودکان در آرای فلسفی و تربیتی ابن سینا»، دوفصلنامه تربیت اسلامی، سال سیزدهم، شماره 26، بهار و تابستان 1397 ش.
  2. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
  3. ارسطو، ما بعد الطبیعه (متافیزیک)، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، طرح نو، 1389 ش.
  4. افلاطون، جمهوریت، ترجمه فؤاد روحانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1378 ش.
  5. الدرز، لئو جِی.، الهیات فلسفی توماس آکوئیناس، ترجمه شهاب‌الدین عباسی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1381 ش.
  6. امی، زهرا، نظریه متیو لیپمن در فلسفه برای کودکان (روی‌آورد انتقادی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، 1385 ش.
  7. باقری، خسرو، فبک در ترازو؛ نگاهی انتقادی از منظر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1396 ش.
  8. همو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368 ش.
  9. ستاری، علی، «بررسی و نقد برنامه فلسفه برای کودکان از منظر حکمت متعالیه»، دوفصلنامه تفکر و کودک، سال سوم، شماره 2، پاییز و زمستان 1391 ش.
  10. همو، نقد مبانی فلسفیِ فلسفه برای کودکان، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393 ش.
  11. صدر، فاطمه، «بررسی تطبیقی دیدگاه شهید مطهری با دیدگاه متیو لیپمن درباره اهداف تعلیم و تربیت»، دوفصلنامه تربیت اسلامی، سال چهاردهم، شماره 28، بهار و تابستان 1398 ش.
  12. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه (الجزء الأوّل من السفر الأوّل)، چاپ سوم، حاشیه علامه طباطبایی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
  13. همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، با حواشی ملاهادی سبزواری، تعلیق و تصحیح و مقدمه سیدجلال‌الدین آشتیانی، ستاد انقلاب فرهنگی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1360 ش.
  14. فرید، مرتضی، الحدیث؛ روایات تربیتی از مکتب اهل بیتŒ (احادیث و ترجمه از کتاب‌های گفتار فلسفی)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1364 ش.
  15. مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا، 1376 ش.
  16. همو، سیره نبوی، تهران، صدرا، 1361 ش.
  17. ناجی، سعید، کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان؛ گفتگو با پیشگامان انقلابی نو در تعلیم و تربیت، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1389 ش.
  18. هاینز، فلیسیتی، «به سوی یک باستان‌شناسی در تفکر نقاد»، در: باقری، خسرو، دیدگاه‌های جدید در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، نقش هستی، 1370 ش.
  19. Fisher, Robert, Teaching Thinking; Philosophical Inquiry in the Classroom, London, Cassell Press, 1998.
  20. Lipman, Matthew, “Philosophy for Children’s Debt to Dewey”, Critical & Creative Thinking: The Australasian Journal of Philosophy in Education, Vol. 12(1), 2004.
  21. Id., Philosophy in the Classroom, USA, Temple University Press, 1980.
  22. Id., Thinking Children and Education, USA, Kendall Hunt Publishing Company, 1993.
  23. Id., Thinking in Educations, New York, Cambridge University Press, 2003.
  24. Lipman, Matthew & Ann Margaret Sharp & Frederick S. Oscanyan, Philosophy in the Classroom, Philadelphia, Temple University Press, 1980.
  25. Lipman, Matthew & S. Pizzurro, “The Vygotsky Touch”, Critical & Creative Thinking: The Australasian Journal of Philosophy in Education, Vol. 9(1), 2001.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار