ارزیابی ناهنجارنمایی پیامد آموزۀ تشکیک وجود در تعلیم و تربیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

مقاله‌ای با در پیش گرفتن روند شبهه‌زایی بر مبادی هستی‌شناسیِ فلسفۀ اسلامی، مدعی است که ایرادات ابتکاری بر نظریۀ فیض با محوریت آموزۀ تشکیک، در همۀ مکاتب فلسفی فراهم آورده تا نشان دهد ابتنای نظریۀ تعلیم و تربیت بر فلسفۀ اسلامی، بی‌اعتبار و بی‌فایده است. این مقاله پس از پراکنده‌گویی‌ها و تولید شبهات گوناگون و عنوانْ قرار دادنِ «پیامدها در تعلیم و تربیت»، قصد دارد با الزامات مردود بر فلسفۀ اسلامی، به نظریه‌پردازی بدیع درباره «هدف و مراحل تعلیم و تربیت» نائل گردد! آنچه بیش از همه برای خرده‌گیری مقاله به کار آمده، برشی از مبحث تشکیک وجود و چون و چرا دربارۀ برخی مطالب پراکندۀ هستی‌شناختی است و هیچ اشاره اندکی حتی به مواضع نفس‌شناختی و انسان‌شناسی و مراحل رشد انسان در فلسفه اسلامی نکرده تا بتواند مراحل تعلیم و تربیت را همسو با مراحل رشد در دیدگاه فلاسفۀ اسلام احراز کند و برای شبهات خود، راه به ظاهر منطقی به روی مخاطب بگشاید. با این وصف، مدعی است که به نوآوری نائل شده و دو نظریۀ توالی‌گرا و توازی‌گرا را مردود دانسته و به احداث نظر سوم یعنی جمع بین هر دو راه یافته است. واکاوی دعاوی مقاله و اتهاماتش علیه فلسفۀ اسلامی به ویژه در امر تعلیم و تربیت، عیار تمایز نقد راستین را از شبهه‌زایی برملا خواهد ساخت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evaluation of the Exponential Anomaly as a Consequence of the Doctrine of Modulation of Existence in Education

نویسنده [English]

  • Muhammad Reza Ershadinia
Associate professor at Hakim Sabzevari University
چکیده [English]

An article claims by increasing the process of doubting and creating doubt on the ontological principles of Islamic philosophy to have provided innovative flaws on the theory of emanationism, centered on the doctrine of analogical gradation (modulation) in all philosophical schools to show that basing the theory of education on Islamic philosophy is invalid and useless. This article after expressing the scattered words and producing various doubts and choosing the title “Consequences in Education” intends to reach a novel theorizing about the “purpose and stages of education” with the unaccepted obligations of Islamic philosophy! What has been mostly used to criticize the article is a section of the topic of modulation of existence and arguing about some scattered ontological matters, and it has not even mentioned the psychological (self-knowledge) and anthropological positions and the stages of human growth (development) in Islamic philosophy in order to be able to achieve the stages of education in line with the stages of growth in the Islamic philosopher’s perspective and open a seemingly logical way to the audience for doubts. Nevertheless, the article claims to have achieved innovation and rejected two sequencing (Arabic: توالی, succession, consequentialism) and parallelist (Arabic: توازی) theories and has made its way to create a third opinion, which is the combination of both. The analysis of the claims of the article and its accusations against Islamic philosophy, particularly in the field of education will reveal the criterion for distinguishing true criticism from doubting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modulation of existence
  • Education
  • Sequencing (Arabic: توالی
  • succession
  • consequentialism)
  • Parallelist (Arabic: توازی)
  1. آشتیانی، سیدجلال‌الدین، شرح مقدمه قیصری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1370 ش.
  2. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الالهیات من کتاب الشفاء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
  3. ارشادی‌نیا، محمدرضا، «جهان‌شناسی یگانه‌انگار در پرتو حکمت متعالیه»، آینۀ معرفت، سال یازدهم، شماره 1 (پیاپی 26)، بهار 1390 ش.
  4. باقری، خسرو، و محمدزهیر باقری، «نگاهی انتقادی به رویکرد فیض‌محور در فلسفه اسلامی و پیامدهای آن در تعلیم و تربیت»، پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، سال اول، شماره 1، تابستان 1390 ش.
  5. بهمنیار بن مرزبان، ابوالحسن، التحصیل، تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری، تهران، دانشگاه تهران، 1375ش.
  6. سبزواری، ملاهادی بن مهدی، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی، تحقیق مسعود طالبی، تهران، ناب، 1422 ق.
  7. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1410 ق.
  8. همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، حاشیه ملاهادی سبزواری، تعلیق و تصحیح و مقدمه سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد، مرکز نشر دانشگاهی، 1360 ش.
  9. همو، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنی، تهران، مولی، 1361 ش.
  10. همو، المبدأ و المعاد، تصحیح و مقدمۀ سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380 ش.
  11. همو، المشاعر، شرح محمدجعفر لاهیجی، تهران، امیرکبیر، 1376 ش.
  12. مرتجی، فاطمه، و مهدی نجفی افرا، «جایگاه خیال در نظام معرفت‌شناسی صدرالمتألهین»، ماهنامه معرفت، سال بیست و نهم، شماره 6 (پیاپی 273)، شهریور 1399 ش.
  13. مفتونی، نادیا، و احد فرامرز قراملکی، «جایگاه خیال در نظام فلسفی فارابی»، فصلنامه مقالات و بررسیها، سال چهلم، شماره 2 (پیاپی 83)، بهار 1386 ش.
  14. مهرمحمدی، محمود، «بازشناسی مفهوم و تبیین جایگاه تخیل در برنامه‌های درسی و آموزش با تأکید بر دوره ابتدایی»، فصلنامه مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، سال یازدهم، شماره 1 (پیاپی 23)، بهار و تابستان 1389 ش.
  15. میرهادی، سیدمهدی، حسنعلی بختیار نصرآبادی، و محمد نجفی، «نقش خیال در تربیت انسان (از منظر آیةاللّٰه جوادی آملی)»، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیست و دوم، دوره جدید، شماره 23، تابستان 1393 ش.
  16. نقره‌کار، عبدالحمید، فرهنگ مظفر، و مریم عظیمی، «جایگاه خیال در آفرینش اثر هنری (از منظر اسلامی)»، نشریه معماری و شهرسازی ایران، سال دوم، شماره 3، پاییز و زمستان 1390 ش.
  17. وفائیان، محمدحسین، و احد فرامرز قراملکی، «تبیین جایگاه و کارکرد قوه خیال در صدور رفتار و افعال عاقلانه از انسان با تأکید بر مبانی نفس‌شناسی صدرالمتألهین»، دوفصلنامه اخلاق وحیانی، سال پنجم، شماره 1 (پیاپی 11)، پاییز و زمستان 1395 ش.
  18. ولفسن، هری ا.، «اصطلاح ”مشکک“ در آثار ارسطو و فلسفه اسلامی و آثار ابن میمون»، ترجمه فریدون بدره‌ای، در: منطق و مباحث الفاظ (مجموعه متون و مقالات تحقیقی)، به اهتمام مهدی محقق و توشی‌هیکو ایزوتسو، 1370 ش.