نقادی نظریه فخر رازی در اثبات خلأ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شاهد

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

یکی از مسائل و مباحث قدیمی در میان فلاسفه، وجود داشتن یا عدم وجود خلأ می‌باشد. فیلسوفان مسلمان عمدتاً به پیروی از ارسطو، نظریه خلأ را نادرست می‌دانستند و براهینی نیز در ابطال خلأ اقامه می‌نمودند. فخر رازی از معدود متکلمان و متفکران مسلمان می‌باشد که سعی بسیاری در اثبات آن نموده است. او استدلال‌های بسیاری در اثبات نظریه خویش اقامه می‌نماید که از طریق بی‌نیاز بودن خلأ از جسم، خلأ بودن مبدأ و منتهای حرکتِ جسم متحرک و به وجود آمدن خلأ هنگام جدا گشتن سطوح مماس می‌باشد. در پژوهش حاضر اثبات گردید که استدلال‌های فخر رازی و نظریه او در این زمینه، دچار اشکالات و انتقاداتی می‌باشد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به خلط و مغالطه میان احکام خلأ با فضای خالی از هر جسمی اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Criticism on Fakhr Rāzī’s Theory in Proof of Void (Arabic: خلأ)

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Seydi 1
  • Muhammad Reza Farahmandkia 2
1 Associate professor at Shahed University
2 A PhD student in Philosophy & Islamic Theology
چکیده [English]

One of the old issues among philosophers is the existence or non-existence of Void (Arabic: خلأ). Muslim philosophers, who mainly following Aristotle, considered the theory of void to be incorrect and also introduced proofs to annul the void. Fakhr Rāzī is one of the few Muslim theologians who has tried a lot to prove it. He presents many arguments to prove his theory, which are tangent through the needlessness of the void from the body (physical being), being a void of origin and the end of the movement of the moving body and the creation of a void when separated from the surfaces. It was proved in this study that Fakhr Rāzī’s arguments and his theory in this regard have some problems and criticisms, the most important of which is the confusion and fallacy between void rules and the empty space of any body.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fakhr Rāzī
  • Void (Arabic: خلأ )
  • Empty space
  • Body (physical being)
  • Infinity (Arabic: مَلأ )
  1. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، التعلیقات، تصحیح عبدالرحمن بدوی، بیروت، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404 ق.
  2. همو، الحدود، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1989 م.
  3. همو، رسائل، تصحیح محسن بیدارفر، قم، بیدار، 1400 ق.
  4. ارسطو، سماع طبیعی (فیزیک)، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، طرح نو، 1390 ش.
  5. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، الاربعین فی اصول الدین، قاهره، مکتبة الکلیات الازهریه، 1986 م.
  6. همو، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.
  7. همو، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، تصحیح محسن بیدارفر، قم، بیدار، 1411 ق.
  8. همو، المطالب العالیة من العلم الالهی، تصحیح احمد حجازی سقا، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  9. همو، شرح الاشارات و التنبیهات، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1384 ش.
  10. همو، کتاب المحصل؛ و هو محصّل افکار المتقدمین و المتأخرین من الحکماء و المتکلمین، تحقیق حسین اتای، عمان، دار الرازی، 1411 ق.
  11. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه، 1375 ش.