تبیین مبانی فلسفی قدرت تأثیر فضای مجازی با تکیه بر نظریه اعتباریات علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مرکز علم و فناوری بنیادین اسلامی دانشگاه جامع امام حسین(ع)

2 دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

4 دکتری فلسفه، مدرس و پژوهشگر فلسفه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

چکیده

یکی از مسائل مهم دنیای امروز، سرعت گسترش فضای مجازی و قدرت بالای تأثیر آن در بین افراد و جوامع مختلف است. از سوی دیگر، یکی از شرایط پویایی حکمت متعالیه، مواجهه پیروان آن با پرسش‌های نوظهور و ارائه پاسخ و تبیین مبانی فلسفی این مسائل است. یکی از مواضع مواجهۀ پیروان حکمت متعالیه با دنیای مجازی، تحلیل فلسفی قدرت تأثیر فضای مجازی است. سٶال تحقیق این است که آیا می‌توان با تکیه بر نظریه اعتباریات علامه طباطبایی، مبانی فلسفیِ قدرت تأثیر فضای مجازی را تحلیل کرد. در این پژوهش، نظریه اعتباریات علامه طباطبایی به عنوان یکی از پاسخ‌های قابل ارائه به پرسش فوق تبیین شده است. بر اساس این نظریه، صدور هر گونه فعل از سوی انسان، منوط به ادراکات اعتباری ایجادشده در ذهن است. قوای محرکه انسان پس از آگاهی نسبت به حوائج و نیازهای درونی و برای برطرف کردن این نیازها، معانی وهمیه‌ای را ایجاد می‌کنند که نقش واسطه در صدور فعل از سوی قوای فعاله انسان دارند. فضای مجازی با ماهیتی فراتر از عالم حس و نزدیک به عالم خیال، فرایند ایجاد این معانی وهمیه در ذهن را سرعت بخشیده و با جهت‌دهی ادراکات اعتباری، افکار و افعال انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Explanation of the Philosophical Fundamentals of the Power of the Influence of Cyberspace Based on ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī’s Theory of Fictions

نویسندگان [English]

  • Hassan Owraei 1
  • Tahereh Kamalizadeh 2
  • Maryam Saneʿpour 3
  • Zohreh Memʿari 4
1 Assistant professor at Islamic Central Science & Tech. Center of Imam Hossein University
2 Associate professor at Institute for Humanities & Cultural Studies
3 Assistant professor at Institute for Humanities & Cultural Studies
4 Institute for Humanities and Cultural Studies,Tehran, Iran
چکیده [English]

The speed of the expansion of cyberspace and its high power among different individuals and communities is one of the important issues of today’s world. On the other hand, one of the operative conditions of transcendent theosophy or al-ḥikmat al-muta’āliyah (Arabic: الحکمة المتعالیة) is the encounter of its followers with emerging questions new questions and providing answers and explaining the philosophical foundations of these problems. The philosophical analysis of the power of the influence of cyberspace is one of the positions of the followers of transcendent theosophy. The question of research is whether it is possible to analyze the philosophical principles of the power of cyberspace by relying on ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī’s theory of fictions. ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī’s theory of fictions has been explained as one of the answers to the above question in this research. The occurrence of any act by man depends on the fictitiousness of perceptions created in the mind according to this theory. The motive forces of human after knowing about the internal needs and in order to solve these needs, create estimative meanings that play a mediating role in the occurrence of act by human active (incentive) forces. Cyberspace, with its nature beyond the world of sense (sensory realm) and close to the imaginal world (realm of imagination), accelerates the process of creating these estimative meanings in the mind and influences human thoughts and acts by directing fictitious perceptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cyberspace
  • Philosophy of cyberspace
  • Theory of fictitiousness
  • ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. جوادی آملی، «تفسیر سوره حجرات» (جلسه 19)، 16/08/1395 ش.، قابل دستیابی در پایگاه اطلاع‌رسانی اسراء به نشانی <https://esra.ir>.
  3. حسین‌زاده، محمد، «تحلیل دیدگاه سهروردی در مسئلۀ کلیات و مواجهۀ ملاصدرا با آن»، دوفصلنامه آموزه‌های فلسفه اسلامی، سال هفدهم، شماره 30، بهار و تابستان 1401 ش.
  4. شایگان، داریوش، افسون‌زدگی جدید: هویت چهل‌تکه و تفکر سیار، ترجمه فاطمه ولیانی، چاپ سوم، تهران، فرزان روز، 1381 ش.
  5. صانع‌پور، مریم، تجرد خیال در حکمت متعالیه، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1388 ش.
  6. همو، چندصدایی اخلاقی در دنیای مجازی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1395 ش.
  7. همو، «سیر معرفت‌شناختی انسان کامل در دو قوس نزول و صعود از دیدگاه صدرالمتألهین شیرازی»، دوفصلنامه حکمت معاصر، سال چهارم، شماره 1، بهار و تابستان 1392 ش.
  8. همو، محی‌الدین ابن عربی و نقش خیال قدسی در شهود حق، تهران، علم، 1385 ش.
  9. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
  10. طباطبایی، سیدمحمدحسین، اصول فلسفه رئالیسم، چاپ دوم، قم، بوستان کتاب، 1387 ش. (الف)
  11. همو، اصول فلسفه و روش رئالیسم، چاپ دوم، تهران، صدرا، 1364 ش.
  12. همو، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1290 ق.
  13. همو، رسالة الولایه، قم، مؤسسه اهل البیتŒ، 1360 ق.
  14. همو، روابط اجتماعی در اسلام به ضمیمه چند رساله دیگر، قم، بوستان کتاب، 1387 ش. (ب)
  15. عاملی، سید سعیدرضا، فلسفه فضای مجازی، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر، 1397 ش.
  16. لطفی، زهرا، و عبداللّٰه صلواتی، «امکانات درونی فلسفه ملاصدرا در مواجهه با پوچی فضای مجازی»، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، سال بیستم، شماره 1 (پیاپی 74)، بهار 1399 ش.
  17. مصلح، علی‌اصغر، ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و فلسفه فرهنگ، تهران، روزگار نو، 1392 ش.
  18. همو، فلسفه فرهنگ، تهران، علمی، 1393 ش.
  19. Benedikt, Michael (Ed.), Cyberspace: First Steps, Cambridge, Massachusetts, MIT Press, 1991.
  20. Gibson, William, Neuromancer, New York, Ace Books, 1984.
  21. Heim, Michael, The Metaphysics of Virtual Reality, New York, Oxford University Press. 1993.
  22. Kuehl, Daniel T., “From Cyberspace to Cyberpower: Defining the Problem”, in: Franklin D. Kramer & Stuart H. Starr & Larry K. Wentz (Eds.), Cyberpower and National Security, National Defense University Press, 2009.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار