بررسی مقایسه ای آراء علامه طباطبائی و نظریات خودگرایانه در اخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه و حکمت، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

2 گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

10.30513/ipd.2024.5734.1491

چکیده

بحث خودگرایی در مقابل دیگرگرایی یا نوع‌دوستی یکی از موضوعات اصلی در فلسفه اخلاق معاصر است. خودگرایی روانشناختی نظریه‌ای توصیفی است که می‌گوید انسان هر فعلی را برای کسب بیشترین منافع شخصی انجام می‌دهد. خودگرایی اخلاقی نظریه‌ای هنجاری است که می‌گوید انسان باید هر فعلی را برای کسب بیشترین منافع شخصی انجام دهد. علامه در آثار خویش عبارت‌هایی نزدیک به خودگرایی روانشناختی و خودگرایی اخلاقی دارد. در این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که آیا آراء علامه را می‌توان بر انواع خودگرایی تطبیق داد؟ از این رو، پس از بررسی استدلال‌های خودگرایان، تعابیر علامه را با این استدلال‌ها مقایسه می‌کنیم. سپس اشکالات وارد بر اقسام خودگرایی را بررسی می‌کنیم و عبارات علامه را با آن اشکالات می‌سنجیم. در نهایت، در این پژوهش نشان می‌دهیم که دیدگاه‌های علامه علیرغم شباهت‌هایی با خودگرایی روانشناختی و اخلاقی، با این دو نظریه تفاوت دارد و می‌توان نوع دیگری از خودگرایی که می‌توان آن را خودگرایی متافیزیکی خواند از سخنان ایشان قابل استخراج است. همچنین نشان می‌دهیم خودگرایی متافیزیکی در مقابل مهم‌ترین اشکالات وارد بر خودگرایی اخلاقی، یعنی اشکال تعارض منافع و اشکال ناسازگاری منطقی، نظریه‌ای قابل دفاع است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Review of Allamah Tabatabai's Views and Egoistic Theories in Ethics

نویسندگان [English]

  • Hamid Hasani 1
  • Donya Hamidi 2
1 Department of Philosophy, Faculty of Theoogy, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
2 Department of Islamic Philosophy, Faculty of Theoogy, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

One of the fundamental topics in contemporary moral philosophy is egoism versus altruism. There is two kind of egoism, i.e. psychological egoism and ethical egoism. Psychological egoism is the descriptive theory that humans do what is in their own best interest. Ethical egoism is the normative theory that humans must do what is in their best interest. There are some resemblances between Tabatabai’s words and these two kinds. In this paper, we are looking for an answer to the question whether theses two kinds of egoism can be applied to Allamah’s opinions? First we examine objections to the these two forms of egoism and then we evaluate tabatabai’s theory in spite of the objections. Finally, we show that despite some resemblances, Tabatabai’s theory is different from these two theories, and we can deduce a different kind of egoism from his words that can be referred as Metaphysical Egoism. We also show that metaphysical egoism is a defensible theory against the most important problems of ethical egoism, i.e. problem of "conflict of interests" and problem of "logical inconsistancy".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Psychological Egoism
  • Ethical Egoism
  • Metaphysical Egoism
  • Allamah Tabatabai