مقایسۀ خودگرایی متافیزیکی علامه طباطبایی با نظریات خودگرایانه در اخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

بحث خودگرایی در مقابل دیگرگرایی یا نوع‌دوستی از موضوعات مهم در فلسفه اخلاق معاصر است. خودگرایی به خودگرایی روان‌شناختی و خودگرایی اخلاقی تفکیک می‌شود. از نگاه خودگرایی روان‌شناختی به‌عنوان نظریه‌ای توصیفی انسان هر فعلی را برای کسب بیشترین منافع شخصی انجام می‌دهد و در خودگرایی اخلاقی به‌عنوان نظریه‌ای توصیه‌ای انسان باید فعل خود را برای کسب بیشترین منافع شخصی انجام دهد. علامه در آثار خویش عبارت‌هایی دارد که ممکن است از آنها خودگرایی روان‌شناختی و خودگرایی اخلاقی برداشت شود. در این مقاله، ضمن بررسی مدعا و ادله خودگرایان و مقایسه تعابیر علامه را با آنها نشان می‌دهیم که دیدگاه‌های علامه علیرغم شباهت‌هایی که با خودگرایی روان‌شناختی و اخلاقی دارد اما با این دو نظریه متفاوت است و می‌توان از سخنان ایشان نوع دیگری از خودگرایی تحت عنوان خودگرایی متافیزیکی استخراج کرد. خودگرایی متافیزیکی علامه در مقابل مهم‌ترین اشکالات وارد بر خودگرایی اخلاقی، یعنی اشکال تعارض منافع و اشکال ناسازگاری منطقی، نظریه‌ای قابل دفاع است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparison of the Metaphysical Egoism of ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī With Egoistic Theories in Ethics

نویسندگان [English]

  • Ḥamīd Ḥassanī 1
  • Donyā Ḥamīdī 2
1 Assistant Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran
2 Master’s Graduate in Philosophy and Islamic Theology, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The discussion of egoism versus altruism, or benevolence, is a significant topic in contemporary ethical philosophy. Egoism is categorized into psychological egoism and ethical egoism. From the perspective of psychological egoism, as a descriptive theory, humans perform every action to maximize their personal benefits. In contrast, ethical egoism, as a prescriptive theory, posits that humans ought to act to achieve the greatest personal benefits. ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī’s works contain phrases that could be interpreted as indicative of both psychological and ethical egoism. In this article, we will examine the claims and arguments of egoists while comparing their perspectives with those of ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī (Arabic: عَلَّامَة طَبَاطَبَائِی). We will demonstrate that, despite certain similarities with psychological and ethical egoism, his views are fundamentally distinct. From his teachings, a different form of egoism can be derived, termed metaphysical egoism. ʿAllāma’s metaphysical egoism presents a defensible theory in response to the main criticisms against ethical egoism, namely the conflict of interests and the logical inconsistency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Psychological egoism
  • Ethical egoism
  • Metaphysical egoism
  • ʿAllāma Ṭabāṭabāʾī (Arabic: عَلَّامَة طَبَاطَبَائِی)

مراجع

  1. ریچلز، جیمز. (1387ش). درآمدی بر فلسفۀ اخلاق، (ترجمۀ آرش اخگری). تهران: حکمت.
  2. طباطبایی، سید محمدحسین. (1362ش). نهایة الحکمه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  3. طباطبایی، سید محمدحسین. (1374ش). ترجمۀ تفسیر المیزان، (ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  4. طباطبایی، سید محمدحسین. (1390ش). اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.
  5. عزیزی علویجه، مصطفی. (1386ش). «بررسی تطبیقی نظریۀ خودگرایی و حب ذات». اندیشۀ نوین دینی، 3(9)، 125-160. DOR: 20.1001.1.20089481.1386.3.9.6.5
  6. قاسمی پهمدانی، فهیمه. (1399ش). تحلیل فلسفی امکان دیگرگرایی بر اساس توحید اطلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی، (استاد راهنما: حسن مرادی). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه شاهد. دانشکدۀ علوم انسانی. الهیات و معارف اسلامی.
  7. مسعودی، جهانگیر؛ شایسته، ریحانه. (1395ش). «خودگرایی؛ بررسی ساختار و مؤلفه‌های آن در فلسفۀ صدرا». پژوهش‌های عقلی نوین، 1(1)، 139-162. DOI: 22081/NIR.2016.22756
  8. مطهری، مرتضی. (1375ش). فلسفۀ اخلاق، تهران: صدرا.
  9. مطهری، مرتضی. (1389ش). مجموعۀ آثار، تهران: صدرا.‌
  10. ‌ (1984). The Complete Works of Aristotle .Rev Jonathan Barnes (ed). ‌.Princeton: Princeton University Press.
  11. ‌Baier, K. (1958). The moral point of view. Ithaca: Cornell University Press.
  12. ‌Broad, C. D. (2000). Five Types of Ethical Theory. London: Routledge.
  13. ‌Butler, J. (1729). Fifteen Sermons Preached at the Rolls Chapel. Reprinted in part ‌in D. D. Raphael. (Edi.). (1991). British Moralists. Vol. 1, pp. 325–377. ‌Indianapolis: Hackett Pub Co.
  14. ‌Facione, P. & Donald Scherer, D. & Thomas Attig, Th. (1978). Values and Society. ‌Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall.
  15. ‌Farrelly, C. (2003).»A Challenge to Brink's Metaphysical Egoism«. Res Publica 9, ‌243–256. DOI: 10.1023/a:1026276023091
  16. ‌Feinberg, J. (1999). Psychological Egoism. In Joel Feinberg & Russ Shafer-‌Landau (eds.), Reason and Responsibility, (10th ed.). Belmont, CA: Wadsworth.
  17. ‌Frankena, W. (1973). Ethics. Englewood Cliffs, N.J: Prentice-Hall.
  18. ‌Glasgow, W. D. (1968). »The Contradiction in Ethical Egoism«. Philosophical ‌Studies (An International Journal for Philosophy in the Analytic Tradition), 19(6), ‌81–85.
  19. ‌Hobbes, T. (1928). Elements of Law, Natural and Politic. Cambridge Eng.: The ‌Oxford University press.
  20. ‌Kalin, J. (1975). »Two Kinds of Moral Reasoning: Ethical Egoism as a Moral ‌Theory«. Canadian Journal of Philosophy, 5(3), 323–356. DOI: ‌1080/00455091.1975.10716116
  21. ‌Mandeville, B. (1924). An Enquiry into the Origin of Moral Virtue, in The Fable ‌of the Bees or, Private Vices, Publick Benefits, London, Printed for J. Roberts, near ‌the Oxford Arms in Warwick Lane, 1714, in The Fable of the Bees, ed. by F.B. ‌Kaye, 2 vols. Oxford, Clarendon Press.
  22. ‌May, J. (2023). »Psychological Egoism« in: The Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN: 2161-0002. https://iep.utm.edu/.
  23. Medlin, B. (1957). »Ultimate Principles and Ethical Egoism«. Australasiain journal of Philosophy, 35(2), 111-118. DOI: 1080/00048405785200121
  24. ‌Moseley, A. (2023). »Egoism«. In: The Internet Encyclopedia of Philosophy. ‌ISSN: 2161-0002. https://iep.utm.edu/.
  25. ‌Rand, A. (1957). Atlas Shrugged, New York: Random House.
  26. ‌Rand, A. (1961). For the New Intellectual: The Philosophy of Ayn Rand, New ‌York: New American Library.
  27. ‌Rand, A. (1964). The Virtue of Selfishness:A New Concept of Egoism, (Rand's ‌main statement of her ethics originally delivered as a lecture, and essays by Rand ‌and Nathaniel Branden published in The Objectivist Newsletter between 1961 and ‌1964). New York: New American Library.
  28. ‌Regis, E. (1980). »What is Ethical Egoism?.« Ethics, 91(1), 50–62. DOI: 10.1086/292202
  29. ‌Shaver, R. (2023). »Egoism«. In Edward N. Zalta & Uri Nodelman (Eds.), The ‌Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University.
  30. ‌Slote, M. A. (1964).» An Empirical Basis for Psychological Egoism«. The Journal ‌of Philosophy, 61(18), 530-537. DOI: 10.2307/2023495
  31. ‌Spencer, H. (1978). The Principles of Ethics (2 vols). Indianapolis: Liberty ‌
  32. ‌Williams, B. (1973). “Egoism and Altruism.” Ch. 15 in Problems of the Self: ‌ (Philosophical Papers, 1956-1972), Cambridge University Press, pp. 250–265.
  33. ‌Williams, B. (1973). »Egoism and Altruism« 15 in Bernard Williams ‌ (ed.), Problems of the Self (Philosophical Papers 1956-1972), Cambridge ‌University Press, pp. 250-265. DOI: 10.1017/CBO9780511621253.017

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار