اعتبارسنجی و تحلیل حدیث «أبیتُ عند ربّی یُطعِمُنی ویَسقینی»

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 دانشیار، گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

چکیده

در میان روایات، احادیثی منسوب به پیامبر اکرم و اهل‌بیت(ع) با مضامین اعتقادی، فلسفی، عرفانی بیان شده که با الفاظ مختلف در کتب فقهی، روایی، تفسیری، عرفانی، فلسفی، کلامی و اخلاقی مورد استناد قرار گرفته است. از جملۀ این احادیث، روایت «أبیتُ عند ربی یُطعِمُنی ویَسقینی» است. سؤال تحقیق این است که منظور از مقام «عندیت» و بیتوته نزد ربّ و متعلق خوردن و آشامیدن در حدیث چیست؟ این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی سندی و دلالی و تحلیل محتوایی حدیث مذکور، روشن می‌سازد که این حدیث با توجه به قرائن و شواهد عقلی و نقلی از روایات معتبر، مبتنی بر اصول عقلی و حکمی و بنای عقلا است، بی‌آن‌که نیاز به تأویل یا توقف باشد. اگرچه با برداشت‌های متفاوت فقهی و غیره، اقوال مختلفی مطرح شده است، اما بر اساس قاعدۀ روح معنا و وضع الفاظ بر معانی عام، می‌توان نتیجه گرفت که حدیث مذکور با مضمون بلندش، بر این معنای حِکمی و عرفانی دلالت دارد که طعام و شراب دارای مراتب مختلف مادی و معنوی است و هرگاه انسان در مسیر سیر و سلوک از تعلقات دنیوی رهایی یابد و به مقام قرب الهی و عندیت ربّ برسد، طعام و شرابش در آن مقام نور و معرفت است و از طعام و شراب دنیوی بی‌نیاز خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Validation and Analysis of the Ḥadīth “I Spend the Night With My Lord, and He Feeds and Drinks Me” (Arabic: أبیتُ عند ربّی یُطعِمُنی ویَسْقینی, Romanized: “Abītu ʿinda Rabbī yuṭʿimunī wa yasqīnī”)

نویسندگان [English]

  • Rāmīn Gulmakānī 1
  • Sayyid ʿAlī Dilbarī 2
  • Sayyid Wahhāb Taqavī 3
1 Assistant Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
2 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Studies, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
3 M.A. Student in Philosophy and Islamic Theology, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Among the aḥādīth (Arabic: أحادیث, singular: ḥadīth, meaning traditions and narrations, Arabic: رِوایات, romanized: riwayāt), there are those attributed to the Prophet ṣallā llāhu ʿalayhī wa-ʾālihī wa-sallam and Ahl al-Bayt (Arabic: أَهْل ٱلْبَیْت) ʿalayhim al-ṣalātu wal-salām that address doctrinal, philosophical, and mystical themes. These narrations have been cited in various forms across jurisprudential, narrative, exegetical, mystical, philosophical, theological, and ethical works. Among these is the narration “I spend the night with my Lord, and He feeds and drinks me” (Arabic: أبیتُ عند ربّی یُطعِمُنی ویَسْقینی, romanized: “Abītu ʿinda Rabbī yuṭʿimunī wa yasqīnī”). The research question is: What is meant by the status of “being near” (Arabic: عِندیَّة, romanized: ʿindīyya) and passing and spending the night with the Lord (Arabic: بَیْتوتَة, romanized: Baytūta), and the relation (object) of “eating and drinking” in the ḥadīth? This article employs a descriptive-analytical method to examine the authenticity, implications, and content of the mentioned ḥadīth. It clarifies that, based on rational and traditional evidence from credible narrations, this ḥadīth is rooted in rational principles and legal foundations, and is aligned with logical and consistent usages without the need for interpretation or hesitation. Although various opinions based on differing juridical interpretations have emerged, it can be concluded, in accordance with the principle of the spirit of meaning and the stipulation (position) of words to general meanings, that the ḥadīth conveys a profound mystical and philosophical understanding: that food and drink possess different material and spiritual levels. Whenever a person frees from worldly attachments and attains the Divine nearness (nearness to God) and “being near” (Arabic: عِندیَّة, romanized: ʿindīyya) to the Lord, their food and drink at that level become light and knowledge, rendering them independent of worldly sustenance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abītu ʿinda Rabbī (Arabic: أبیتُ عند ربّی
  • romanized: “Abītu ʿinda Rabbī
  • lit.: I spend with my Lord)
  • Yuṭʿimunī (Arabic: یُطْعِمُنی
  • lit.: He feeds me)
  • yaskīnī (Arabic: یَسْقینی
  • lit.: He drinks me)
  • Being near (Arabic: عِندیَّة
  • romanized: ʿindīyya) to the Lord
  • Spiritual sustenance
  • Spirituality of the soul
  1. ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  2. ابن‌حنبل، احمد. (1421ق). مسند أحمد. بیروت: مؤسسة الرساله.
  3. ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی. (1373ق). مناقب آل أبی طالب(ع)، قم: علامه.
  4. اهری، عبدالقادر بن حمزه. (1358ش). الأقطاب القطبیة. تهران: انجمن فلسفۀ ایران.
  5. آشتیانى، سید جلال‌الدین. (1370ش). شرح مقدمۀ قیصرى. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  6. بخاری، محمد بن اسماعیل. (1410ق). ‌صحیح البخاری. قاهره: وزارة الاوقاف، لجنة إحیاء کتب السنة.
  7. تهانوی، محمد اعلی بن علی. (1996م). موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
  8. حر عاملى، محمد بن حسن. (1409ق). ‏وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  9. حر عاملى، محمد بن حسن. (بی‌تا). أمل الآمل. بغداد: مکتبة الاندلس.
  10. حسن‌زاده آملی، حسن. (1387ش). شرح الأسفار الأربعه. قم: بوستان کتاب.
  11. خ‍م‍ی‍ن‍ی‌، سید روح‌الله. (1381ش). تقریرات فلسفه. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  12. دفتر تبلیغات اسلامی (1378ش). فقه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه.
  13. دمشقى، ابن‌کثیر. (بی‌تا). البدایة والنهایه.‌ بیروت: دار الفکر.
  14. رازی، فخرالدین. (1420ق). تفسیر مفاتیح الغیب. بیروت: ‌دار إحیاء التراث العربی.
  15. رضانژاد، غلام‌حسین. (1387ش). مشاهد الألوهیة، قم: آیت اشراق.
  16. زرکشى، محمد بن بهادر. (1410ق). البرهان فى علوم القرآن. بیروت: ‌دار المعرفه.
  17. سبزواری، هادی بن مهدی. (1383ش). أسرار الحکم فی المفتتح والمختتم. قم: مطبوعات دینی.
  18. سهروردی، شهاب‌الدین. (1372ش). رسالة فى اعتقاد الحکماء، (در مجموعه مصنفات شیخ اشراق). تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی. مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  19. سهروردی، شهاب‌الدین. (1375ش). مجموعه مصنفات رسائل شیخ اشراق. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  20. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1354ش). المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
  21. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1363ش). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ ایران.
  22. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1366ش). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
  23. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1368ش). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعه. قم: مکتبة المصطفوی.
  24. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1383ش). شرح أصول الکافی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  25. طباطبایى، سید محمدحسین. (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
  26. طبرسى، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
  27. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. ‏قم: نشر هجرت.
  28. فیض کاشانى، محمدمحسن. (1375ش). أصول المعارف. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  29. فیض کاشانى، محمدمحسن. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین على(ع).
  30. قرآن کریم
  31. قیصری، داود. (1381ش). رسائل. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
  32. قیصرى، داوود. (1375ش). شرح فصوص الحکم. تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.
  33. گلمکانی، رامین؛ دلبری، علی. (1401ش). «بررسی سندی و دلالی حدیث قلب المؤمن بین الإصبعین من أصابع الرحمن». حدیث‌پژوهی، 14(27)، 53-70. DOI: 22052/hadith.2022.242012.0
  34. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  35. مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، (تحقیق و تصحیح هاشم رسولی محلاتی). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  36. مجلسی، محمدتقی. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانپور.
  37. نراقى، احمد بن محمدمهدى. (1415ق). ‌مستند الشیعة فی أحکام الشریعه. ‌قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
  38. نسائی، احمد بن علی، (1411ق). السنن الکبری. بیروت: ‌دار الکتب العلمیه.
  39. نیشابوری، مسلم بن حجاج. (1412ق). ‌صحیح مسلم. قاهره: ‌دار الحدیث.
  40. همدانی، عین‌القضات. (1341ش). تمهیدات. تهران: دانشگاه تهران.