بررسی حد نصاب اخلاقی از منظر شهید مطهری با تکیه بر واقعیت اخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه فلسفۀ اخلاق، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران

چکیده

حد نصاب اخلاقی به مرز سعادت حقیقی اطلاق می‌شود. هدف این تحقیق استنتاج این حد، از کلام شهید مطهری با توجه به سنخ واقعیت اخلاقی به روش توصیفی ـ تحلیلی است. وی سنخ واقعیت اخلاقی را دینی و پرستش آگاهانه می‌داند و این پرستش جز با اعتقاد به توحید یعنی حد نصاب اخلاقی امکان ندارد. به نظر می‌رسد بیان شهید مطهری در اثبات سنخ واقعیت اخلاقی که اخلاق دینی است، از جهت مبانی و لوازم آن، به بیان اصلاحی و تکمیلی ذیل نیاز دارد، به این بیان که با توجه به ویژگی خاص انسانی باید سنخ واقعیت اخلاق را برای انسان تعقل دانست. انسان بر اساس کما‌‌‌‌ل‌خواهی، قرب به کمال مطلق را متعلق تعقل خود قرار می‌دهد و در شناخت رابطۀ خود با کامل مطلق، به نیازمندی خود پی می‌برد و به تبعِ این شناخت، رفتار متناسب با آن نیاز را که ابراز آن نیازمندی و تشکر از معطی آن است انجام می‌دهد. شهید مطهری به آن، پرستش آگاهانه اطلاق می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the Moral Threshold From the Perspective of Shahīd Moṭahharī with Emphasis on the Reality of Ethics

نویسنده [English]

  • Ḥusayn Aḥmadī
Faculty member of Imam Khomeini Institute and director of the philosophy of ethics encyclopedia of rational-Islamic sciences
چکیده [English]

The moral threshold is regarded as the limit of true happiness. The aim of this research is to conclude this threshold from the statements of Shahīd Moṭahharī, considering the nature of moral reality through a descriptive-analytical method. He perceives the nature of moral reality as religious and based on conscious worship, which cannot exist without belief in monotheism, that is, the moral threshold. It seems that Shahīd Moṭahharī’s expression in proving the nature of moral reality, which embodies religious ethics, requires a corrective and supplementary explanation regarding its foundations and implications. In this way, according to the special characteristics of human beings, the truth of morality should be considered for rational human beings. Based on the pursuit of perfection, humans place nearness (Arabic: قُرْب) to absolute perfection as the object of their reasoning, discovering their need in understanding their relationship with the Absolute Perfection. Consequently, in light of this awareness, they engage in behavior that corresponds to that need, which is the expression of that need and gratitude towards the Giver of it, what Shahīd Moṭahharī refers to as conscious worship.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Worship theory
  • Moral threshold
  • Moral realism
  • Shahīd Moṭahharī
  1. قرآن کریم
  2. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: ‌دار الکتب العلمیه.
  3. آلوسی، محمود بن عبدالله. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‏. بیروت:‌ دار الکتب العلمیه.
  4. راغب اصفهانی، حسین‌ بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. دمشق:‌ دار الشامیه.
  5. طباطبایی، سید محمدحسین. (1390ق). المیزان. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  6. طبری، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
  7. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  8. عریضى، على بن جعفر. (1409ق). مسائل علی بن جعفر ومستدرکاتها. قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
  9. فخر رازی، محمدبن عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح‌الغیب). بیروت:‌ دار إحیاء التراث العربی.
  10. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران:‌ دار الکتب الاسلامیه.
  11. مُحَدِر، تقی؛ مصباح، مجتبی. (1398ش). «تحلیل فلسفی مبدئیت توحید برای فضایل اخلاقی و ارائۀ تعریف و الگویی جدید از فضایل اخلاقی»، معرفت فلسفی، 16(3)، 85-105.
  12. مصباح یزدی، محمدتقی. (1373ش). دروس فلسفۀ اخلاق. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  13. مصباح یزدی، محمدتقی. (1380ش). به سوی خودسازی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  14. مصباح یزدی، محمدتقی. (1384ش). نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، (تدوین احمدحسین شریفی). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  15. مصباح یزدی، محمدتقی. (1391ش). اخلاق در قرآن. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  16. مصباح، مجتبی. (1388ش). بنیاد اخلاق. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  17. مطهری، مرتضی. (1384 الف). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
  18. مطهری، مرتضی. (1384 ب). یادداشت‌ها. تهران: صدرا.