تحلیل سندی و دلالی روایت رضوی برهان احتیاط عقلی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران؛ و مدرس درس خارج حوزۀ علمیۀ خراسان

چکیده

خداشناسی مهم‌ترین مسئله از معارف دینی است که در روایات متعددی به زوایای مختلف آن پرداخته شده است. این نوشتار به تحلیل سندی و دلالی یکی از احادیث امام رضا(ع) که در آن، برهان احتیاط عقلی یا معقولیت، به‌زیبایی تبیین شده پرداخته است. با توجه به خلأ موجود در تحقیقات پیشین که بیشتر به بیان کلیات پرداخته و کمتر به بررسی جامع سندی و دلالی این روایت توجه کرده‌اند، این پژوهش تلاش دارد تا با روش توصیفی - تحلیلی، اعتبار سندی و دلالی روایت را بررسی کند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که روایت مذکور به لحاظ سندی، گرچه به اصطلاح متأخران، ضعیف به حساب می‌آید، اما با توجه به قراین وثوق به صدور، معتبر و قابل پذیرش است. همچنین به لحاظ دلالی، با استفاده از استدلال منطقی و برهان احتیاط عقلی، به‌خوبی نشان داده شده که انتخاب ایمان به خداوند و عمل به دستورات دینی، حتی در شرایط عدم قطعیت، از نظر عقلانی بهترین گزینه است و بر سرنوشت نهایی انسان‌ها تأثیر بسزا دارد. این انگاره می‌تواند به‌عنوان نقطۀ قوت در مباحث اعتقادی استفاده شود و به تقویت ایمان مؤمنان و پایبندی آنان به اعتقاداتشان و استفاده از آن در مباحث خداشناسی کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Document and Inferential Analysis of Imam Reza's Narration on the Rational Argument for Caution

نویسنده [English]

  • Sayyid Ali Delbari
Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Razavi University of Islamic – Mashhad- Iran
چکیده [English]

Document and Inferential Analysis of Imam Reza's Narration on the Rational Argument for Caution Theology is the most important subject within religious knowledge, and numerous narrations have addressed its various dimensions. This article analyzes both the document and inferential aspects of one of Imam Reza’s (pbuh) hadiths, in which the rational argument for caution or rationality is beautifully clarified. Given the gap in previous research, which has primarily focused on generalities and has paid less attention to a comprehensive document and inferential analysis of this narration, this study seeks to assess the reliability of the narration using a descriptive-analytical method. The findings reveal that although the narration is considered weak by later standards of documentation, it remains trustworthy and acceptable due to certain indicators of reliability. In terms of inference, through logical reasoning and the rational argument for caution, it is demonstrated that choosing faith in God and adhering to religious commandments, even in uncertain circumstances, is the most rational choice and has a significant impact on human destiny. This concept can be used as a strong point in theological discussions to reinforce believers' faith and commitment to their beliefs, as well as to contribute to debates in theology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Reza's narration
  • rational argument for caution
  • rationality argument
  • documentary and inferential analysis
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌غضائری، احمد بن حسین. (1364ش). الرجال. قم: دار الحدیث.
  3. احمدوند، نفیسه. (1391ش). «براهین اثبات وجود خدا در کلام امام هشتمین علیه‌السلام». فرهنگ پژوهش، 5(11)، 47-68.
  4. اسکروتن، راجر. (1382ش). تاریخ مختصر فلسفۀ جدید، (ترجمۀ اسماعیل سعادتی خمسه). تهران: حکمت.
  5. اسلامی اردکانی، سید حسن. (1391ش). معقولیت ایمان. علوم حدیث، 17(65)،3-27.
  6. اصغری، محمدجواد. (1393ش). بررسی جایگاه حزم‌گرایی دینی با تأکید بر دیدگاه مفسران. فرهنگ پژوهش، 8(20-21)، 207-222.
  7. اکبری، رضا. (1392ش). نگاهی تحلیلی به تصحیح خداشناسی مردم توسط امام رضا (ع). فرهنگ رضوی، 1(4)، 7-24.  https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23452560.1392.1.4.1.3
  8. حجازی، سید ابراهیم. (1388ش). آیات العقائد، (تحقیق رامین گلمکانی). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  9. حسینی شیرازی، سید علیرضا. (1398ش). اعتبارسنجی احادیث شیعه. تهران: سمت.
  10. حلى، حسن بن یوسف. (1411ق). رجال العلامة الحلی. نجف اشرف: بی‌نا.
  11. خویى، سید ابوالقاسم. (1403ق). معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرجال. بیروت: دار الزهراء.
  12. دلبری، سید علی؛ امامی، محمد؛ عارفی، محمداسحاق. (1398ش). اعتبارسنجی خبر واحد در روایات اعتقادی. مطالعات فهم حدیث، 5(2)، 9-29. https://doi.org/10.30479/mfh.2019.1613
  13. دلبری، سید علی. (1395ش). آشنایی با اصول علم رجال. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  14. زمخشرى، محمود بن عمر. (1979م). أساس البلاغة. بیروت: بی‌نا.
  15. سند، محمد. (1382ش). نقش روایات در امور اعتقادی. پژوهش‌های اصولی، 2(4-5)، 26-51.
  16. سند، محمد. (1413ق). سند العروة الوثقی، صلاة المسافر. قم: مکتبة الداوری.
  17. شجریان، مهدی. (1395ش). نگرشی نوین در تبیین ضرورت عقلی عمل به دستورات شرعی با تأکید بر آیات و روایات. عقل و دین، ش15، ص71-90.
  18. شریف رضی، محمد بن حسین. (1414ق). نهج البلاغة، (تصحیح صبحی صالح). قم: هجرت.
  19. شریف مرتضى، علی بن حسین. (1411ق). الذخیرة فی علم الکلام. قم: بی‌نا.
  20. صاحب بن عباد، اسماعیل. (1414ق). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب.
  21. شیرازى، محمد بن ابراهیم. (1383ش). شرح أصول الکافی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
  22. صدوق، محمد بن على. (1398ق). التوحید. قم: جامعۀ مدرسین‏.
  23. صدوق. محمد بن على. (1378ق). عیون أخبار الرضا(ع). تهران: بی‌نا.
  24. طبرسى، احمد بن على. (1403ق). الاحتجاج على أهل اللجاج. مشهد: بی‌نا.
  25. طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375ش). مجمع البحرین. تهران: بی‌نا.
  26. طوسی، محمد بن حسن. (1417ق). الفهرست، (تحقیق جواد القیومی). قم: الفقاهه.
  27. عارفی شیرداغی، محمداسحاق. (۱۳۹۸ش). روش‌شناسی معارف دینی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  28. غزالى، ابوحامد. (1409ق). الأربعین فی أصول الدین. بیروت: بی‌نا.
  29. فراهیدى، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. قم: بی‌نا.
  30. کاپلستون، فردیک. (1380ش). تاریخ فلسفه، (ترجمۀ غلامرضا اعوانی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  31. کشی، محمد بن عمر. (1348ش). رجال الکشی. مشهد: دانشگاه مشهد.
  32. کلینی، محمد بن یعقوب. (1363ش). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  33. مازندرانى، محمدصالح بن احمد. (1382ق). شرح الکافی- الأصول والروضة. تهران: بی‌نا.
  34. مجلسى، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: بی‌نا.
  35. مجلسى، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  36. محمدرضایی، محمد. (1385ش). براهین اثبات وجود خدا. قبسات، 11(41)، 5-34.
  37. محمدرضایی، محمد. (1380ش). برهان معقولیت با احتیاط عقلی بر وجود خدا. کلام اسلامی، ش37، ص66-71.
  38. موسوی، سید ابوالقاسم؛ جواهری، محمد؛ اکرمی، ایوب. (1396ش). روش‌های ایجاد و تعمیق باور به وجود خداوند در تربیت اعتقادی بر اساس سیرۀ امام رضا (ع). آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، 3(6)، 89-106. https://doi.org/10.22034/iued.2018.34423
  39. نجاشی، احمد بن علی. (1365ش). رجال النجاشی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  40. هلالی، سلیم بن قیس. (1405ق). کتاب سلیم بن قیس هلالی. قم: الهادی.