بازخوانی و تحلیل اصالت وجود ابن‌سینا، با مطالعۀ موردی عبارات المباحثات

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 طلبه سطح چهار تخصصی رشتۀ کلام جدید، مدرسه عالی نواب، مشهد، ایران.

2 استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد. ایران.

چکیده

مسئلۀ زیادت و اصالت وجود و ماهیت از مهم‌ترین مباحث فلسفی و معبر عبور از تشکیک عام به تشکیک خاص و اخص است. این مسئله با عنوان مستقل، اگرچه در مکتب فلسفی اصفهان مطرح شد، اما رگه‌هایی از آن در تاریخ فلسفه قابل پی‌جویی است و طرح و تکوّن این مسئله را نیز باید محصول گفتمان فلسفی پیش از حوزۀ اصفهان تلقی کرد. ازاین‌رو مبانی ادله و مضامین اصالت وجودی در اندیشۀ فیلسوفان پیشین نیز یافت می‌شود. ابن‌سینا را باید یکی از فیلسوفانی دانست که از زیادت وجود و ماهیت به‌صراحت و از اصالت وجود با اشارات سخن گفته است. اکنون و با توجه به این‌که گروهی ابن‏سینا را «اصالت وجودی» و عده‌ای «اصالت ماهوی» دانسته و جمله‌ای دیگر دربارۀ او به «وقف» گراییده‌اند، سؤال تحقیق این است که آیا می‌توان در عبارات مباحثات ابن‌سینا اشاراتی قریب به تصریح بر اصالت وجود یافت، انتساب اصالت وجود به ابن‌سینا را تقویت کرد و اصالت وجودی‌های بعد او را ادامه‌دهندۀ مسیر فکری او محسوب نمود؟ نگارندگان پژوهش حاضر، سعی کرده‌اند به شیوۀ توصیفی- تحلیلی این فرضیه را مورد بررسی قرار داده و با بررسی عبارات ابن‌سینا در کتاب المباحثات نشان دهند که نگاه مجموعی و نظام‌مند به مبانی، نگرش‌ها و عبارات ابن‌سینا بر این مدعا دلالت تام داشته و از رهگذر آنها می‌توان اصالت وجود سینوی را ادعا کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Re-examination and Analyzing the Principality of Existence of Avicenna: A Case Study of the Phrases in "al-Mubāḥathāt"(The Discussions)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Tashakori Abghad 1
  • GholamAli Moghaddam 2
1 level 4 Student of Seminary, Field of Islamic Theology, Seminary of Nawab, Mashhad, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

The issue of the excess and primacy of existence and essence is one of the most important philosophical discussions, serving as a bridge from general skepticism to specific and more specific skepticism. Although this topic was explicitly raised as an independent issue within the Isfahan philosophical school, its roots can be traced throughout the history of philosophy. Therefore, the emergence and development of this issue should be regarded as a product of the philosophical discourse prior to the Isfahan school. As a result, the foundations and arguments for the principality of existence can be found in the thoughts of earlier philosophers as well. Ibn Sina (Avicenna) is considered one of the philosophers who explicitly addressed the excess of existence and essence, while implicitly discussing the principality of existence. Given that some scholars have classified Ibn Sina as an advocate of "principality of existence," others have attributed to him the view of "principality of essence," and still others have leaned toward the notion of "suspension" (waqf) regarding his view, the central research question is whether one can find in Ibn Sina's "al-Mubāḥathāt"(The Discussions) any allusions close to an explicit declaration of the principality of existence, thus strengthening the attribution of existential principality to him and considering later existentialists as continuers of his intellectual path. The authors of this study have aimed to examine this hypothesis in a descriptive-analytical manner. By analyzing Ibn Sina's statements in "al-Mubāḥathāt" they try to demonstrate a comprehensive and systematic view of Ibn Sina's principles, perspectives, and statements fully supports this claim, thus enabling the assertion of the "Avicennan principality of existence."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principality of Existence
  • Principality of Essence
  • Avicennan Principality of Existence
  • Ibn Sina (Avicenna)
  • "al-Mubāḥathāt"(The Discussions)
  1. ابن‌سینا. (1371ش). المباحثات، (تحقیق محسن بیدارفر). قم: انتشارات بیدار.
  2. ابن‌سینا. (بی­تا). الإشارات والتنبیهات. قم: البلاغه.
  3. ایراندوست، علیرضا. (1394ش). شالودۀ تشکیک وجود در آرای ابن­ سینا با تأکید بر متن المباحثات. حکمت اسلامی، 2(4)، 143-126.
  4. آشتیانی، سید جلال‌الدین. (1376ش). شرح رساله المشاعر. تهران: امیرکبیر.
  5. آشتیانی، سید جلال‌الدین. (1376ش). هستی از منظر فلسفه و عرفان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  6. بهمنیار، مرزبان. (1417ق). التحصیل، (تصحیح مرتضی مطهری). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  7. جوادی آملی، عبدالله. (1375ش). رحیق مختوم. قم: اسراء.
  8. حائری مازندرانی، محمدصالح. (1362ش). حکمت بوعلی سینا، (تصحیح حسن فضائلی). تهران: علمی.
  9. حائری یزدی، مهدی. (1361ش). کاوش­های عقل نظری. تهران: امیرکبیر.
  10. دینانی، غلامحسین. (1380ش). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  11. دینانی، غلامحسین. (1377ش). نیایش فیلسوف (مجموعه مقالات). مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  12. دینانی، غلامحسین. (1392ش). وجود و ماهیت در اندیشۀ ابن‌سینا، برنامۀ معرفت، (هشتم شهریور). https://philosophyar.net/marefa
  13. ذبیحی، محمد. (1386ش). فلسفۀ مشاء با تکیه بر اهمّ آرای ابن سینا. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  14. سبزواری، ملا هادی. (1383ش). تعلیقات اسفار. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  15. سهروردی، یحیی بن حبش. (1372ش). مجموعه مصنفات، (تصحیح هانری کربن). تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
  16. طباطبایی، سید محمدحسین. (1362ش).  نهایة الحکمه. قم: نشر اسلامی.
  17. عراقی، فخرالدین. (1371ش). لمعات، (مقدمه: محمد خواجوی). تهران: مولی.
  18. فارابی، ابونصر. (1381ش). فصوص الحکمة وشرحه، (تحقیق على اوجبى). ‏تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‏.
  19. فرقانی، محمدکاظم. (1385ش). مسائل فلسفۀ اسلامی و نوآوری‌های ملاصدرا. تهران: دانشگاه امام صادق(ع ).
  20. فیاض لاهیجی، عبدالرزاق. (بی­ تا). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام. اصفهان: انتشارات مهدوى.
  21. قوشجی، علی بن محمد. (1378ش). شرح تجرید الاعتقاد. قم: انتشارات مؤتمرالمحقق الخوانساری.
  22. قیصری، داوود بن محمود. (1429ق). شرح فصوص الحکم. تهران: حکمت.
  23. مصباح یزدی، محمدتقی. (1392ش). آموزش فلسفه. تهران: نشر بین‌الملل.
  24. مصباح یزدی، محمدتقی. (1374ش). حرکت جوهریه و ارتباط آن با مسئلۀ زمان، خردنامۀ صدرا، ش1.
  25. مطهری، مرتضی. (1376ش). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
  26. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم. (1425ق). الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة الأربعه. قم: طلیعۀ نور.
  27. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم. (1361ش). مشاعر، (ترجمۀ غلامحسین آهنی). تهران: مولی.
  28. میرداماد، میر محمدباقر بن محمد استرآبادی (1374ش). قبسات، (تحقیق مهدی محقق). تهران: دانشگاه تهران.
  29. کیان‌خواه، لیلا. (1401ش). اصل تمایز وجود از ماهیت: بررسی تطبیقی دیدگاه ابن‌سینا و توماس آکوئینی. آموزه‌های فلسفۀ اسلامی. 17(31)، 145-168. https://doi.org/10.30513/ipd.2023.4880.1411