امتداد مبانی فلسفی انسان‌شناختی در تحول علوم انسانی بر اساس منظومۀ فکری امام خمینی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 استاد، گروه فلسفه، پژوهشکدۀ حکمت و دین‌پژوهی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، قم، ایران.

چکیده

مبانی انسان‌شناسی، مرکز ثقل علوم انسانی است. مطالعه در این ساحت پیش‌نیاز هر گونه نظریه‏‌پردازی و تحول در علوم انسانی به شمار می‌‏آید. امام خمینی به‌عنوان یک متفکر برجسته و تأثیرگذار اجتماعی، دارای منظومۀ فکری منسجم است. یکی از اضلاع مهم فکری ایشان، مباحث و مبانی فلسفی و عقلی است. در مبانی فلسفی، مبانی انسان‌شناختی جزو مهم‌ترین مبانی است که تأثیرات مستقیم و بنیادین در کلیۀ علوم انسانی می‏‌گذارد. سؤال تحقیق این است که مبانی امام در حوزۀ انسان‌شناسی چیست و چگونه در تحول علوم انسانی امتداد یافته است؟ هدف این مقاله ترسیم این مهم در دو حیطه است: «مبانی فلسفی انسان‌شناختی امام خمینی» و «امتداد آن مبانی در تحول علوم انسانی»  که در ضمن مقاله به مبانی و جزئیات هر دو حیطه پرداخته شده است. مبانی فلسفی گفته‌شده دارای دلالت‏‌هایی‌اند که می‌‏بایست برای تحول، تعالی و شکل‌دهی علوم انسانی مطلوب، پی‏‌ریزی شوند و امتداد یابند. ازاین‌رو، این مقاله می‏‌تواند نمونه و مدخلی بدیع باشد برای امتداد اندیشۀ امام خمینی در تحول و تعالی علوم انسانی، که در عین تبیین بنیادهای فلسفی، دلالت‏های کاربردی بسیار وسیعی در علوم انسانی و مسائل جامعه و نظامات کشوری و تمدنی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Extension of Philosophical-Anthropological Foundations in the Transformation of Human Sciences Based on Imam Khomeini’s Intellectual System

نویسندگان [English]

  • Amin Dehghani 1
  • Abdolhossein Khosropanah 2
1 PhD Student in Transcendent Theosophy, Department of Philosophy and Islamic Wisdom, Faculty of Theology and Islamic Teachings, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Professor, Department of Philosophy, Research Institute of Wisdom and Theology, Islamic Culture and Thought Research Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]

Human anthropology forms the core of the human sciences. Research in this area is a prerequisite for any theory-building and transformation within the human sciences. Imam Khomeini, as a prominent and influential social thinker, possesses a coherent thought system. One of the key aspects of his philosophy is his philosophical and rational foundations. In the philosophical foundations, human anthropology is one of the most important elements that has a direct and fundamental impact on all human sciences. The research question is: What are Imam Khomeini’s foundations in the field of human anthropology, and how have they extended into the transformation of the human sciences? This article aims to delineate these foundational aspects in two areas: "The Philosophical Foundations of Imam Khomeini’s Human Anthropology" and "The Extension of These Foundations in the Transformation of Human Sciences." Within the article, the details of these two areas are addressed. These philosophical foundations have implications that must be established and extended for the transformation, elevation, and formation of the ideal human sciences. Therefore, this article can serve as an original introduction to the extension of Imam Khomeini’s thought in the transformation and elevation of human sciences, providing a broad application in human sciences and issues related to society, national systems, and civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anthropology
  • Imam Khomeini
  • Foundations of Anthropology
  • Human Sciences
  • Islamic Human Sciences
  • Transformation of Human Sciences

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. آربلاستر، آنتونی. (1377ش). ظهور و سقوط لیبرالیسم، (ترجمۀ عباس مخبر). تهران: نشر مرکز.
  3. ایمان، محمدتقی. (1391ش). فلسفۀ روش تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  4. بلوم، ویلیام تی. (1373ش). نظریه‌های نظام سیاسی: کلاسیک‌های اندیشۀ سیاسی و تحلیل سیاسی نوین، (ترجمۀ احمد تدین). تهران: نشر آران.
  5. بهرامی، شجاع؛ و سبزی، داود. (1396ش). تقارن بومی‌سازی و اسلامی‌سازی علوم انسانی در اندیشه‌های امام خمینی. پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 6(3)، 61-80.
  6. پارسانیا، حمید. (1381ش). از عقل قدسی تا عقل ابزاری. فصلنامه علوم سیاسی، ش19، 7-16.
  7. پارسانیا، حمید. (1395ش). روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی. قم: کتاب فردا.
  8. پی یتر، آندره. (1352ش). مارکس و مارکسیسم، (ترجمۀ شجاع‌الدین ضیاییان). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  9. جعفری، فاطمه. (1394ش). تأثیر مبانی انسان‌شناسی علامه طباطبایی و علامه مصباح بر علوم انسانی. فرهنگ پژوهش، 8(20-21)، 75-94.
  10. جعفری، محمدتقی. (1399ش). تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال الدین محمد بلخی. تهران: مؤسسۀ تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
  11. جعفری، محمدتقی. (1377ش). پیام خرد. تهران: کرامت.
  12. جلیلی‏فر، علیرضا و الهی راد، صفدر. (1400ش). نقش هدف و کمال نهایی انسان در علوم انسانی بر اساس دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی. فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی. 13(1)، 93-108.
  13. جوادی آملی، عبدالله. (1394ش). تحریر ایقاظ النائمین. قم: اسراء.
  14. جوادی آملی، عبدالله. (1393ش). سرچشمۀ اندیشه. قم: اسراء.
  15. جوادی آملی، عبدالله. (1390ش). مبادی اخلاق در قرآن. قم: اسراء.
  16. جوادی آملی،‌ عبدالله. (1391ش). نسبت دین و دنیا؛ بررسی و نقد نظریۀ سکولاریسم. قم: اسراء.
  17. جوادی آملی، عبدالله. (1392ش). انسان از آغاز تا انجام. قم: اسراء.
  18. جوادی آملی، عبدالله. (1384ش). تفسیر موضوعی قرآن، (حیات حقیقی انسان در قرآن). قم: اسراء.
  19. جمعی از نویسندگان. (1381ش). درآمدی بر مبانی اندیشۀ اسلامی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
  20. خسروپناه، عبدالحسین. (1392ش). روش‌شناسی و مبانی فلسفی حِکمی - اجتهادی در علوم رفتاری و اجتماعی اسلامی، در: مجموعه مقالات دومین کنگرۀ بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، (ج1، ص17-36). تهران.
  21. خسروپناه، عبدالحسین. (1394ش). (الف). فلسفۀ علوم انسانی (بنیادهای نظری). تهران: نشر معارف.
  22. خسروپناه، عبدالحسین. (1394ش). (ب). علوم انسانی: چیستی، ساحت‌ها و فرایندهای تحول در آن. تحقیقات بنیادین علوم انسانی، 1(1)، 7-34. http://dorl.net/dor/20.1001.1.2476745.1394.1.1.1.0
  23. خسروپناه، عبدالحسین و همکاران. (1393ش). در جستجوی علوم انسانی اسلامی. تهران: نشر معارف.
  24. خمینی، سید روح‌الله. (1385ش). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  25. خمینی، سید روح‌الله. (1377ش). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  26. خمینی، سید روح‌الله. (1386ش). شرح دعای سحر. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  27. خمینی، سید روح‌الله. (1384ش). آداب الصلوة. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  28. خمینی، سید روح‌الله. (1390ش). تقریرات فلسفه، (تدوین سید عبدالغنی اردبیلی). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  29. خمینی، سید روح‌الله. (1382ش). تفسیر سورۀ حمد. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  30. خمینی، سید روح‌الله. (1378ش). الطلب والإرادة. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  31. خمینی، سید روح‌الله. (1380ش). صحیفۀ نور. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  32. خمینی، سید روح‌الله. (1387ش). سرّ الصلوة. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  33. خمینی، سید روح‌الله. (1373ش). مصباح الهدایه إلی الخلافة و الولایه، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  34. دهقانی، امین. (1401ش). وحدت قرآن و برهان در تبیین تجسم اعمال بر اساس هندسۀ فکری علامه جوادی آملی. آموزه‌های فلسفۀ اسلامی، 17(30)، 149-190. https://doi.org/10.30513/ipd.2023.4302.1358
  35. رسولی شربیانی، رضا؛ جمشیدی راد، محمدصادق؛ و خودروان، حسن. (1392ش). تبلور انسان‌شناسی صدرایی در نهضت امام خمینی. حکمت صدرایی. 2(1)، 31-42. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23221992.1392.2.1.4.3
  36. سوزنچی، حسین. (1399ش). فطرت به‌مثابۀ یک نظریۀ انسان‌شناختی رقیب برای علوم انسانی مدرن. آیین حکمت، 12(44)، 7-38. https://doi.org/10.22081/PWQ.2020.69264
  37. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1410ق). الحکمةالمتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  38. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1420ق). الشواهد الربوبیة، (تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی). بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  39. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1380ش). المبدأ و المعاد. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  40. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم. (1419ق). مفاتیح الغیب. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  41. عبدلی مسینان، مرضیه؛ و شاکری زواردهی، روح‌الله. (1398ش). بررسی تطبیقی مبانی انسان‌شناختی علوم انسانی غربی با اسلامی. فلسفۀ دین، 16(2)، 305-327. https://doi.org/10.22059/jpht.2019.250218.1005534
  42. عبدلی مسینان، مرضیه؛ و خسروپناه، عبدالحسین. (1398ش). بررسی مبانی انسان‌شناختی علوم انسانی غربی و اقتضائات روش شناختی آن، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، 23(79)، 291-314.
  43. علی‏تبار فیروزجایی، رمضان. (1395ش). روش‌شناسی علوم اسلامی (مختصات، بایستگی‌ها و ویژگی‌ها). ذهن، 17(68)، 147-176.
  44. علی‏تبار فیروزجایی، رمضان. (1399ش). ماهیت امور انسانی اجتماعی و امتداد آن در روش‌شناسی. انسان‌پژوهی دینی، 17(۴۴)، 27-48. https://doi.org/ 10.22034/RA.2021.110932.2367
  45. فقیهی، علی‌نقی؛ شکوهی یکتا، محسن؛ و شعبانی، حسن. (1393ش). مبانی انسان‌شناختی تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی. تربیت تبلیغی، 1(2)، 9-32.
  46. کرد فیروزجایی، یارعلی. (1382ش). سیر تکوین انسان‌مداری در فلسفۀ غرب. معرفت، 12(6)، 106-118.
  47. کریمی، مطهره. (1394ش). تأثیر مبانی علوم انسان‌شناختی بر علوم انسانی با تأکید بر علامه محمدتقی جعفری. فرهنگ پژوهش، 8(20-21)، 183-206.
  48. کلینی، محمد بن یعقوب. (1402ش). الکافی. بیروت: دار التعارف.
  49. گاردنر، ویلیام. (1386ش). جنگ علیه خانواده، (ترجمۀ معصومه محمدی). تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  50. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  51. مدنی، اصغر. (1393ش). بررسی مقایسه‌ای اومانیسم در اسلام و غرب.‌ تهران:‌ رامان‌سخن.
  52. ممدوحی، حسن. (1389ش). عرفان در منظر وحی و برهان (شرح کتاب مصباح الهدایه امام خمینی). قم: عروج.
  53. ناصح، علی‌احمد؛ و اسدی، مجید. (1395ش). انسان‌شناسی در اندیشۀ امام خمینی. پژوهشنامۀ متین، 18(71)، 129-143. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.24236462.1395.18.71.7.6
  54. نجاتی، اسماعیل؛ و مصباح، علی. (1399ش). ماهیت انسان و نقش آن در علوم انسانی؛ بررسی تطبیقی دیدگاه آیت‌الله مصباح و آبراهام مزلو. معرفت فلسفی، 17(4)، 55-77.
  55. واعظی، احمد. (1395ش). درآمدی بر فلسفۀ سیاسی اسلامی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  56. یزدان پناه، سید یدالله. (1395ش). فروغ معرفت در اسرار خلافت و ولایت (شرحی بر رسالۀ مصباح الهدایه الی الخلافه و الولایه امام خمینی). قم: عروج.
  57. Bielskis, Andrius. (2005). Towards a Postmodern approach to the political, London, palgrave macmillan.
  58. Durkheim, emil. (1973). Emile Durkheim on Morality and society, editedand with introduction by: Robert N.Bellah, Chicago & London, The university of Chicago press
  59. Edword; Fredrick. (2000). what is humanism; in: the American humanist association.co, 2000.
  60. Ingram, John K. (1901). Human Nature and Morals. London: ADAM & CHARLES BLACK.
  61. D. Myers. (2009). Qualitative Research in Information Systems, Association for Information Systems, Retrived Jan19.
  62. McGrath; Alister. (2012). Reformation Thought, an introduction,wileyblackwell, edition.
  63. Luik, John C. (1998). Humanism, in Routledge Encyclopedia of Philosophy, Edward Craig (ed.) (Volume 4). Routledge: London and New York.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار