بازخوانی تحلیلی - نظری مؤلفه‌ها و راهبردهای نظام سلوکی میرزا جواد ملکی تبریزی (ره) و تطبیق آن با اصول و مبانی حکمی و برهانی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری تخصصی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

چکیده

فضای عرفان اسلامی به‌ویژه در ساحت عملی آن همواره آمیخته با دستورات و الگوهایی است که توسط اهل معرفت به سالکان راه حق برای نیل به مقامات عالیۀ معنوی ارائه شده است. میرزا جواد ملکی تبریزی از جمله عارفان بنامی است که در حوزۀ عرفان عملی شیعی سعی در ارائۀ یک نظام سلوکی روش‌مند داشته است. بدون تردید، اعتبار این نظام سلوکی چه از حیث معرفت‌شناختی و چه از حیث وجودشناختی به میزان تطابقی است که مؤلفه‌ها و راهبردهای آن با سنجۀ «عقلانیت» و «برهان» دارد. بر این اساس، در تحقیق پیش‌رو نگارندگان در پی دستیابی به دو هدف مهم می‌باشند: هدف نخست، گردآوری و تبیین مؤلفه­ها و راهبردهایی است که میرزا جواد ملکی، نظام سلوکی خود را مطابق با آن شکل داده است و هدف دوم، سنجش نظام سلوکی مذکور با سنجۀ «عقلانیت»، «برهان» و «حکمت نظری» است. دستاورد تحقق دو هدف مذکور را می‌توان ایجاد نوعی پیوند میان دو ساحت عرفان عملی و حکمت نظری دانست؛ پیوندی که می‌تواند گامی مهم در جهت هم‌افق نمودن این دو ساحت مهم در حوزۀ تفکر عرفانی و فلسفی و زدودن برخی سوء‌فهم‌ها و چالش‌های مرتبط با این دو ساحت باشد.   

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analytical Re-examining of the Components and Strategies of the Spiritual System of Mirzā Jawād Maleki Tabrizi and its Compatibility with Philosophical and Logical Principles

نویسندگان [English]

  • Saeed Famil Dardashty 1
  • Mehrdad Hasanbaygi 2
1 PhD Graduate, Faculty of Theology, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.
2 PhD Student, Faculty of Theology, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Islamic mystical space, especially in its practical dimension, is always intertwined with instructions and models provided by the mystics for the seekers on the path to achieve high spiritual stations. Mirzā Jawād Maleki Tabrizi is one of the well-known mystics who has tried to present a systematic sulūk (spiritual wayfaring) in the Shiite mystical tradition. Undoubtedly, the validity of this spiritual system, both in terms of epistemology and ontology, depends on how well its components and strategies align with the framework of "rationality" and "logical proofs." Therefore, this research aims to achieve two main objectives: First, to gather and explain the components and strategies that Mirzā Jawād Maleki used to structure his systematic sulūk (spiritual wayfaring), and second, to assess this spiritual system based on the criteria of "rationality," "proof," and "theoretical wisdom." The outcome of achieving these two objectives will be the creation of a connection between the two realms of practical mysticism and theoretical wisdom, a connection that can significantly contribute to aligning these two important fields of thought and removing some of the misunderstandings and challenges related to them in mystical and philosophical thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sulūk (spiritual wayfaring)
  • Mirzā Jawād Maleki Tabrizi
  • Wisdom
  • Proof
  • Thinking
  • Self-Knowledge
  • Meditation
  1. آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم. قم: دار الکتب الإسلامیه.
  2. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1364ش). النجاة. تهران: دانشگاه تهران.
  3. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1395ش). نفس شفاء. قاهره: دار الکتب العربیه.
  4. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1404ق). إلهیات الشفاء. قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
  5. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1415ق). الإشارات والتنبیهات. قم: انتشارات مکتوبات دینی.
  6. آملی، سید حیدر بن علی. (1383ش). أنوار الحقیقة وأطوار الطریقة وأسرار الشریعة، (تصحیح سید محسن موسوی تبریزی). قم: انتشارات نور علی نور.
  7. تلمسانی، سلیمان بن علی. (1371ش). شرح منازل السائرین إلى الحق المبین. قم: بی‌جا.
  8. حسن‌زاده آملی، حسن. (1404ق). دروس اتحاد عاقل به معقول. تهران: حکمت.
  9. خمینی، سید روح‌الله. (1378ش). معراج السالکین و صلوة العارفین. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره).
  10. خمینی، سید روح‌الله. (1385ش). آداب الصلاة. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  11. خمینی، سید روح‌الله. (1390ش). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  12. سبزواری، ملا هادی بن مهدی. (1390ش). شرح منظومه، (تصحیح محسن بیدارفر). قم: بیدار.
  13. طباطبایی، سید محمدحسین. (1394ش). نهایة الحکمة. قم: انتشارات امام خمینی(ره).
  14. طهرانی، سید محمدحسین. (1386ش). رسالة لبّ اللباب. مشهد: علامه طباطبایی.
  15. طهرانی، سید محمدحسین. (1427ق). روح مجرد. مشهد: علامه طباطبایی.
  16. قیصری، داود. (1376ش). شرح فصوص الحکم، (تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی). تهران: امیرکبیر.
  17. کاشانی، عبدالرزاق. (1376ش). اصطلاحات الصوفیه، (ترجمه و شرح محمدعلی مودودلاری). تهران: بی‌جا.
  18. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1360ش). الشواهد الربوبیة، (تصحیح و مقدمۀ سید جلال‌الدین آشتیانی). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  19. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1362ش). رسائل فلسفی، (تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  20. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1366ش). تفسیر القرآن الکریم، (تحقیق محسن بیدارفر). قم: بیدار.
  21. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1367ش). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  22. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1383ش). شرح اصول کافی، (تحقیق محمد خواجوی). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  23. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1981م). الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  24. ملکی تبریزی، میرزا جواد. (1385ش). المراقبات، أعمال السنة، (تصحیح محسن بیدارفر). قم: بیدار.
  25. ملکی تبریزی، میرزا جواد. (1388ش). لقاء الله تعالی، (تصحیح محسن بیدارفر). قم: بیدار.
  26. ملکی تبریزی، میرزا جواد. (1399ش). اسرار الصلاة، (تصحیح محسن بیدارفر). قم: بیدار.
  27. نجفی، محمدحسن بن باقر. (1362ش). جواهر الکلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.