نظریۀ انسانِ طیفی؛ دربارۀ کیفیت انتزاع تنوع‌انگاری انسان از اصالت وجود و تشکیک وجود

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، کارشناسی ارشد، گروه معارف اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 دانشیار، گروه معارف اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

حقیقت انسان، بر اساس نظریه‌‌های اصالت وجود و تشکیک وجود، در تعاریف جبری و معین فلسفی‌ـ‌منطقی محدود نمی‌شود. انسان در حکمت متعالیه موجودی طیفی‌‌-احتمالی است که در مسیر تکامل، توانایی فعلیت‌بخشی به تمامی استعدادها و ساحات بالقوۀ وجودی خود را دارد. انسان با قرارگیری در موقعیت‌های متنوع وجودی، تعیّن و حد متناسب با همان موقعیت را تجربه می‌کند. این موقعیت‌ها بر پایۀ کنش‌، حرکت‌ و طبقه‌بندی هویتی و وجودیِ او متفاوت هستند؛ ازاین‌رو، تعاریفی مانند «حیوان ناطق» در حکمت متعالیه نمودی ندارند. انسان بر اساس مدل زیستِ طیفی، موجودی متنوع است که در طبقات وجودی سیلان دارد. پرسش این پژوهش، با تکیه بر اصول اصالت وجود و تشکیک وجود، این است: انسان طیفی چیست و چگونه می‌توان کیفیت انتزاع تنوع‌انگاری انسان را بر اساس این مبادی تبیین کرد؟ روش پژوهش توصیفی - ‌تحلیلی است و با تکیه بر مبانی حکمت متعالیه، به تبیین فلسفی نظریۀ انسان طیفی می‌پردازد. در این چارچوب، نشان داده می‌شود که چگونه اصول «اصالت وجود» و «تشکیک وجود» امکان صورت‌بندی انسان به‌مثابۀ موجودی طیفی را در انسان‌‌شناسی صدرایی فراهم می‌سازند. در این پژوهش، برای ارتقای سطح کیفی فهم، از الگوهای مفهومی، گزاره‌ها و نمادهای منطق ریاضی استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Spectral Human Theory:On the Quality of Abstracting Human Diversity from the Principles of Primacy of Existence and Gradation of Existence

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Rezaei 1
  • Mohammad Javad Enayati Rad 2
1 Corresponding Author, Master’s Student, Department of Islamic Studies, Shahid Motahari Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 Associate Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Motahari Faculty of Theology and Islamic Studies, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The truth of the human being, according to the theories of Asalat al-Wujud (Primacy of Existence) and Tashkik al-Wujud (Gradation of Existence), is not confined to deterministic or fixed philosophical-logical definitions. In Hikmat-e Mot‘āliyeh (Transcendent Wisdom), the human is a spectral–probabilistic being who has the capacity, in the course of evolution, to actualize all potential faculties and existential domains. The human experiences determination and limits proportional to the diverse existential positions it occupies. These positions vary according to his action, movement, and identity and existential classifications; hence, definitions such as "rational animal"(Ḥayavān-e Nāteq) do not manifest in Hikmat-e Mot‘āliyeh. Based on the spectral biological model, the human is a diverse entity flowing through existential strata. The central question of this research, relying on the principles of Asalat al-Wujud and Tashkik al-Wujud, is: What is a spectral human and how can the quality of abstraction of human diversity be explained on this basis? The research method is descriptive-analytical, and based on the foundations of Hikmat-e Mot‘āliyeh (Transcendent Wisdom), it philosophically elucidates the spectral human theory. This framework demonstrates how the principles of "Primacy of Existence" and "Gradation of Existence" enable the formulation of the human as a spectral being in Sadraean anthropology. For elevating the quality of understanding, conceptual models, propositions, and symbols of mathematical logic are employed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hikmat-e Mot‘āliyeh (Transcendent Wisdom)
  • Diversity Abstraction
  • Anthropology
  • Primacy of Existence
  • Gradation of Existence
  • Spectral Human

مراجع

  1. آشتیانی، جلال‌الدین. (1378). شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  2. آشتیانی، جلال‌الدین. (1381). شرح بر زاد المسافر. قم: بوستان کتاب.
  3. ارسطو. (138۵). ما بعد الطبیعة، (ترجمۀ محمدحسن لطفی). تهران: طرح نو.
  4. حسن‌زاده آملی، حسن. (138۵). دروس معرفت نفس. قم: ال‍ف‌. لام‌. م‍ی‍م‌.
  5. حسن‌زاده آملی، حسن. (1387). شرح فارسی الأسفار الأربعة. قم: بوستان کتاب.
  6. خمینی‌، سیدروح‌الله. (1381). تقریرات فلسفه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره).
  7. رضانژاد، غلامحسین. (1387). مشاهد الألوهیة. قم: آیت اشراق.
  8. سجادی، جعفر. (137۵). فرهنگ علوم فلسفی و کلامی. تهران: امیرکبیر.
  9. سجادی، جعفر. (1379). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
  10. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (13۶0 الف). أسرار الآیات. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
  11. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (13۶0 ب). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  12. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (13۶3). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
  13. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (13۶۶ الف). شرح أصول الکافی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی. مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
  14. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (13۶۶ ب). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
  15. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (13۶8). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. قم: مکتبة المصطفوی.
  16. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (137۵). مجموعۀ رسائل فلسفی. تهران: حکمت.
  17. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1378). ‌سه رسالۀ فلسفی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، مرکز انتشارات.
  18. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1382). شرح و تعلیقۀ صدر المتألهین بر الهیات شفا. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  19. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (ملاصدرا). (1383). ترجمه و تفسیر الشواهد الربوبیة. تهران: سروش.
  20. شیروانی، علی. (1377). شرح مصطلحات فلسفی بدایة الحکمة و نهایة الحکمة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  21. صمدی آملی، داوود. (138۶). شرح نهایة الحکمة. قم: قائم آل محمد(عج).
  22. طباطبایی، محمدحسین. (بی‌تا). بدایة الحکمة. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
  23. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1۴02ش). ‌اصول فلسفه و روش رئالیسم. تهران: صدرا.
  24. طباطبایی، سیدمحمدحسین. (1۴1۶ق). نهایة الحکمة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  25. مصباح یزدی، محمدتقی. (13۶۶). آموزش فلسفه. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت فرهنگی.
  26. مطهری، مرتضی. (1398). التعلیقة علی الأسفار الأربعة. تهران: صدرا.
  27. مطهری، مرتضی. (1۴00). مقالات فلسفی. تهران: صدرا.
  28. مطهری، مرتضی. (1۴01 الف). درس‌های اسفار. تهران: صدرا.
  29. مطهری، مرتضی. (1۴01 ب). فطرت در قرآن. تهران: صدرا.
  30. مطهری، مرتضی. (1۴01 ج). درس‌های الهیات شفا. تهران: صدرا.
  31. مطهری، مرتضی. (1۴02 الف). مقدمه‌ای بر کلام جدید. تهران: صدرا.
  32. مطهری، مرتضی. (1۴02 ب). نقدی بر مارکسیسم. تهران: صدرا.
  33. مطهری، مرتضی. (1۴02 ج). آزادی معنوی. تهران: صدرا.
  34. مظفر، محمدرضا. (138۴). منطق، (ترجمۀ علی شیروانی). قم: دارالعلم.
  35. نائیجی، محمدحسین. (1387). ترجمه و شرح کتاب نفس شفا. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی(ره).
  36. Boole, G. (2009). An Investigation of the Laws of Thought On Which Are Founded the Mathematical Theories of Logic and Probabilities. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511693090.
  37. Church, A. (1928). On the law of excluded middle. Bulletin of the American Mathematical Society. 75-78. https://philpapers.org/rec/CHUOTL-2.
  38. Oksana V. Braslavska, Iurii O. Kyselov, Roman M. Rudyi, Oktiabryna O. Kyseliova , & Iryna O. Udovenko (2020). Philosophical geography: establishment, development, formation of scientific foundations. Journal of Geology, Geography and Geoecology, 29 (3), 460-470. https://doi.org/https://doi.org/10.15421/112041.
  39. Shehzad, U. (2022). Law of the Excluded Middle and Beckett’s Realm of Neitherness. Samuel Beckett Today / Aujourd’hui, 35(2). 302-313. https://doi.org/10.1163/187۵57405-03402012.
  40. Singh, H., Gupta, M. M., Meitzler, T., Hou, Z. G., Garg, K. K., Solo, A. M. G., & Zadeh, L. A. (2013). Real-life applications of fuzzy logic. Advances in Fuzzy Systems. 1-3. https://doi.org/10.1155/2013/581879.
  41. Zadeh, L. A. (2008). Is there a need for fuzzy Logic?. Information Sciences, 178(13), 2751-2779. https://doi.org/10.1016/j.ins.2008.02.012.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار