نقادی دلایل فخر رازی در مورد عدم غایتمندی افعال الهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شاهد

چکیده

غایتمندی فاعل یا یک شیء، یکی از مهم‌ترین مباحث فلسفی و کلامی است که از شاخص‌ترین فروعات آن، مسئله غایت داشتن افعال الهی است. فخر رازی استدلال‌های متعددی در ابطال غایت داشتن خداوند اقامه می‌نماید که در سه دسته بیان می‌شوند. در دسته اول، غایتمندی خدا با برخی از اوصاف او مانند کمال یا قدرت مطلق بودن و حادث بودن فعل ناسازگار است و در دسته دوم، با برخی از اوصاف انسان مانند محدود بودن دایره سٶال، متناهی بودن در فهم و مجبور بودن. دسته سوم نیز غایتمندی را موجب ایجاد پارادوکس می‌دانند.
در پژوهش حاضر در ضمن نقد هر یک از برهان‌ها، این نتیجه حاصل شد که در بیشتر استدلال‌ها، نظریه معتزله در مورد غایتمندی زائد بر ذات ابطال شده است، نه غایتمندی ذاتی؛ آن گونه که فلاسفه‌ای مانند ابن سینا مطرح کرده‌اند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Critique of Fakhr al-Din al-Razi's Reasons for Non-Teleology for Divine Acts

نویسنده [English]

  • Hasan Moradi
Assistant professor at Shahed University
چکیده [English]

The teleology of an agent or a thing is one of the most important theological (kalami) and philosophical issues that one of its most preeminent branches is the purpose of the divine acts (afa'al). Fakhr al-Din al-Razi has propounded several arguments for the voidance of God's purposing that they are stated in three categories. In the first group, God's purpose is inconsistency with some of His attributes such as perfection or being the absolute power and act being temporally created and in the second group, it is incompatible with human attributes such as the boundary of asking question, limitation in understanding and being under obligation. The third group, it is believed that purposiveness establishes paradox. In this paper, meanwhile criticizing every argument, on the whole it is obtained that more arguments has invalidated the Muʿtazila's opinion about the purposing extraneous to the divine essence not essential purposiveness as philosopher like Ibn Sina (Avicenna) has put forward.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God Almighty
  • Purposiveness
  • Fakhr al-Din al-Razi
  • Man
  • Creation