چیستی و کارکرد قوۀ درک‌کنندۀ احکام عملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

از سوی حکمای مسلمان، چند دیدگاه درباره ماهیت عقل نظری و عقل عملی و چگونگی کارکرد آن‌ها در ادراک احکام عملی مطرح شده است. یک دیدگاه، عقل نظری را مُدرِک همه احکام کلی، اعم از نظری و عملی، و عقل عملی را مُدرِک احکام جزئی عملی و نیز تدبیرکننده انجام فعل می‌داند (دیدگاه ابن سینا). دیدگاه دیگر، عقل نظری را تنها مُدرِک احکام نظری، و عقل عملی را مُدرِک احکام عملی کلی و جزئی و نیز تدبیرکننده انجام فعل می‌داند (دیدگاه خواجه طوسی و غزالی در مقاصد الفلاسفه). دیدگاه سوم، عقل نظری را هم مُدرِک احکام نظری و هم مُدرِک احکام عملی کلی و جزئی، و عقل عملی را تنها قوه عامله و تحریک‌کننده انجام فعل می‌داند (دیدگاه بهمنیار، قطب‌الدین رازی و غزالی در معیار العلم).
نوشتار حاضر با تبیین زوایای این سه دیدگاه و تحلیل سخنان حکماء در این باره، دیدگاه درست را دیدگاه دوم می‌داند و بر آن است که عقل عملی بر دو گونه می‌باشد. یکی با کلیات سروکار دارد که هم‌وزن عقل نظری است؛ با این تفاوت که مُدرَکات کلی عملی را درک می‌کند. دیگری با جزئیات سروکار دارد که هم جزئیات عملی را درک می‌کند و هم چگونگی انجام آن‌ها را تدبیر می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Quiddity and Practical Sentences Understanding Potency Functioning

نویسنده [English]

  • Muhammad Ali Nouri
Level four of Qom Seminary
چکیده [English]

There have been several views by Muslim scholars on the quiddity of theoretical and practical reason and how they function in the understanding of practical sentences. One view considers theoretical reason; the understanding of the basis of all general theories, including theoretical and practical reasons, and practical reason considers the principle of partial practical and also determinants of action (Ibn Sian’s view). The other view considers the theoretical reason only as the understanding of the theoretical sentences and considers the practical reason as the understanding of the general and partial practical sentences and considers as the instigator the act’s doing. (Al-Tusi’s view and al-Ghazali in Maqasid al-Falasifa). The third view considers theoretical reason as both the theoretical and the general and partial practical sentences, and considers the practical reason to be the sole agent of action and the temptation of it. (Bahmanyar’s view, Qutb al-Din al-Razi, and al-Ghazali’s in Miar al-Elm). The present article, by explaining the angles of these three perspectives and analyzing the speeches in this regard, argues that the right view is the second view and that the practical reason is two kinds. One deals with generalities, which is the equivalent of theoretical reason, but understands general practical understanding. Another deals with details that understand both the practical details and how to do and deal with them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Practical philosophy
  • Theoretical reason
  • Practical reason
  • Practical generalities
  • Practical details
  • Volition act