پرسش از آغاز آفرینش و آفریدۀ اول از نخستین مسائل فکری بشر بوده است، مسئله‌ای باسابقه که مکاتب بشری و الهی کم و بیش به آن پرداخته و در مواردی شبیه به هم سخن گفته‌اند. روایات «أوّل ما خلق» در حوزۀ معارف اسلامی، مجموعه‌ای به ظاهر ناهمگون با تعابیر مختلف در این باره ارائه کرده است و دستگاه‌های معارفی فلسفی، عرفانی و کلامی هر کدام سعی کرده‌اند که این روایات را تبیین، تفسیر و توجیه نمایند. در این مقاله با تحلیل و مقایسۀ دو مواجهۀ حکمی ـ عرفانی و اخباری با این روایات، ضمن نقد دیدگاه اخباری، نشان داده‌ایم که دیدگاه فلسفی و عرفانی، تفسیر نظام‌مند و منطقی‌تری در این باره ارائه کرده است.
)