اعتبارات عقلی نزد سهروردی (بررسی قاعدۀ «کلّ ما یلزم من تکرّره محال فهو اعتباری»)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری فلسفه

چکیده

قاعدۀ «کلّ ما یلزم من تکرّره محال فهو اعتباری» که در حکمت اشراقی و توسط سهروردی ارائه گردیده است، در زمرۀ مبحث اعتبارات عقلیه بوده و در راستای بیان استحالۀ تحقق خارجی مصادیقِ مفاهیمی مانندِ وجود، ماهیت، شیئیت و... می‌باشد. این قاعده که در شکل شبهه‌ای بر مشاییان تنظیم گردیده، تحقق خارجی مابِاِزای این گونه مفاهیم را مستلزم تسلسل دانسته و آن را محال می‌شمارد. بر اساس این انتقاد، سهروردی اصل مبنایی مشایی را در مورد تمایز فراطبیعی وجود و ماهیت نفی کرده، در نتیجه ممکنات را مرکب از وجود و ماهیت نمی‌داند. او واقعیت را انوار متکثره‌ای می‌داند که همان ذوات یا ماهیات متحصله‌اند. این اصل، دیگر فیلسوفان مانند ملاصدرا را نیز تحت تأثیر قرار داده و پیامدهای ویژه‌ای در فلسفۀ متعالیه داشته که می‌توان به اصولی مانند اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و توجه به حقیقت وجود در برابر مفهوم آن اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها