2
دانشجوی دکتری فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
تناسخ در میان فیلسوفان مسلمان پایگاه مستحکمی نداشته و پیروان این اندیشه همواره جزء کمترین بوده‌اند. در این میان رویکرد دو فیلسوف و اندیشمند ایرانی بیش از همه مورد توجه قرار گرفته است؛ یکی پایه‌گذار حکمت اشراق و دیگری پزشک و فیلسوف ری. نقش زکریای رازی به عنوان نماینده و یکی از طلایه‌داران انگارۀ تناسخ در اندیشۀ اسلامی جلوه کرده است و اهمیت جایگاه سهروردی از جهت برداشت‌های گوناگون از سخنان او و در نتیجه نسبت‌های مختلف به اوست. نتیجۀ بازنگری به آثار این دو اندیشمند و مقایسۀ میان آن‌ها، تأیید انتساب تناسخ به رازی و تأکید بر عدم پذیرش آن توسط شیخ اشراق است. رازی بر اساس مبانی فلسفۀ خویش، برای نفوس حیوانی تناسخ صعودی و نیز برای نفس انسانی یکی از دو نوع تناسخ متشابه و نزولی را به صورت مانعةالخلو می‌پذیرد. در مقابلْ سهروردی پس از ضعیف خواندن دلایل طرف‌های نزاع، با ابتکار در ارائۀ طرح نوینی از معاد جسمانی مبتنی بر پذیرش عالم مثال، از این طریق انگیزه‌های پذیرش تناسخ را از میان برمی‌دارد.
)