از مهم‌ترین ویژگی انسان قدرت شناخت اوست و از برترین و مؤثرترین شناخت‌ها هستی‌شناسی است. عرفا و فلاسفۀ اسلامی در باور هستی‌شناسی و اعتقاد به خالق و مخلوق به چند دسته تقسیم می‌شوند. جمعی تباین وجود خالق با مخلوق را پذیرفته و گروهی تساوی همۀ موجودات با خالق را طرح نموده و عده‌ای وحدت خالق و نفی کثرات را ذکر کرده‌اند. در میان فلاسفه وحدت تشکیکی وجود برترین تفسیر وحدت و کثرت با مشی فلسفی است که به وسیلۀ ملاصدرا به اثبات رسیده، لکن او در مراحل تکامل بینش، به وحدت وجود عرفانی قائل شده که در آن، حقیقت وجود تنها و تنها حضرت حق است و کثرات، ظهور و جلوات و نمود آن حقیقت‌اند، لذا مخلوقات نه عین حقیقت وجودند و نه مثل و نه مباین آن.
)