فاعلیت یا قابلیت نفس در ادراک جزئیات و بررسی نتایج حاصل از پذیرش هر یک در اندیشه صدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

صدرالمتألهین در مورد ادراک صور جزئی خیالی و حسی، دو تصویر عمده برای نفس ترسیم می‌کند؛ یکی نفسِ فاعل و دیگری نفسِ قابل. برای هر یک از هر دو نظریه نیز شواهدی در آثار وی وجود دارد. مهم‌ترین نتیجه پذیرش فاعلیت نفس، طبق قاعده «فاعل و معطی شیء، فاقد آن نیست»، قبول واجد بودن صور توسط نفس در مرتبه قبل از صدور و فاعلیت است. چنین نتیجه‌ای ما را به نظریه مشابه، اما دقیق‌تری در حوزه ادراکات نفس می‌رساند و آن، نظریه عرفانی انکشاف نفس است. از سوی دیگر، سخن از قابلیت نفس نسبت به صور خیالی و حسی، ما را به قوه داشتن نفس، خروج آن از قوه به فعلیت در جریان ادراک و در نتیجه، مادیت نفس انسانی و نیز مادیت ادراکات حسی و خیالی می‌رساند؛ نتایجی که با برخی مبانی دیگر صدرایی ناسازگار است. لذا به نظر می‌رسد نظریه نخست در ادراکات جزئی، به صواب نزدیک‌تر است و نتایج فلسفی پذیرفتنی‌تری را به همراه دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Activity or Capability of the Soul in Perceiving of Details and Examining the Results of Accepting Each One in Ṣadra’s Thought

نویسندگان [English]

  • Amir Rastin 1
  • Sayyed Morteza Hosseini Shahroudi 2
1 PhD in Transcendent Wisdom
2 Professor at Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Sadr-ol-Mote'allehin May Allah be Merciful to him paints two main images for the soul regarding the perception of partial illusory and sensory (perceptual) forms: one is the active soul and the other is the capable soul. For each of the two theories, there is evidence in his works. The most important result of accepting the activity of the soul, according to the rule of “the doer (producer) and the giver of the object, that does not lack it”, is the acceptance of the possession of forms by the soul in the rank before issuance (emanation) and activity. Such a conclusion leads us to a similar theory but more accurate in the field of soul perception, which is the mystical theory of soul development (unveiling). On the other hand, talking about the capability of the soul in relation to illusory and sensory forms leads us to have the power (potentiality) of the soul, its departure from the power to actuality in the process of perception consequently, the materiality of the human soul and also the materiality of sensory and illusory perceptions. The results which are inconsistent with some of Ṣadra’s other principles. Therefore, it seems that the first theory in partial perceptions is closer to the correct opinion and has more acceptable philosophical results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sensory and illusory perceptions (partial
  • potency)
  • Capability of the soul
  • Self-activity
  • Self-development (unveiling)