واکاوی شبهه دور و مصادره به مطلوب بر ادله اصالت وجود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

فلسفه اسلامی با مبانی هستی‌شناخت، اساسی‌ترین پایه‌های الهیات عقلانی را پایه‌ریزی کرده است. تشکیک و تردید در این اصول، لطمه جبران‌ناپذیری بر الهیات به معنای اخص وارد می‌سازد و آن را وارد مسیر دیگر با نتایج دگرگون می‌سازد. در بین همه اصول محوری هستی‌شناخت، اصالت وجود نقش برجسته، نمایان و بی‌بدیل دارد. حکمت متعالیه با شناخت نقش مؤثر این اصل، به تثبیت آن پرداخته است. مخالفان با آن، بر اثر برخی نتایج ناسازگار با پیش‌فرض‌هایشان، همانند وحدت وجود، به خدشه و القاء شبهه در ادله آن روی آورده‌اند. عمده‌ترین شبهه، اتهام دور و مصادره به مطلوب از سوی طیفی به ظاهر نامتجانس اعم از فلسفه‌ستیزان و برخی تفکیک‌گرایان با روش جدل‌گرایانه است. در این فرصت به چهار دلیل، عطف توجه خواهد شد که در مظان این شبهه قرار گرفته است. این ادله عبارت‌اند از: برهان خیریت وجود، برهان مبتنی بر تفاوت آثار وجود خارجی با وجود ذهنی، برهان مبتنی بر امتناع تشکیک در ماهیت، و برهان حرکت اشتدادی. با طرح مفاد و مطلوب این ادله، محتوای شبهه نیز نسبت به آن‌ها محک زده خواهد شد. واکاوی نشان از این دارد که شبهه‌زایی ناشی از عدم توجه کافی به مبادی این ادله است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Circle Doubt (Obfuscation) and Circular Reasoning to the Evidence of the Principality of Existence

نویسنده [English]

  • Muhammad Reza Ershadinia
Associate professor at Hakim Sabzevari University
چکیده [English]

Islamic philosophy, with its foundations of ontology (ontological), has established the most basic foundations of rational theology. Uncertainty and gradation in these principles inflicts irreparable damage on theology in a special (more peculiar) sense and transforms it into another path with transformative consequences. Principality of existence has a prominent, visible and irreplaceable role among all the central principles of ontology. Transcendent Wisdom has established this principle by recognizing its effective role. Opponents of it have, as a result of some inconsistencies results with their presuppositions, such as the unity of existence, distorted and induced doubt in its proofs. The main doubt is the accusation of circle doubt and circular reasoning by a seemingly heterogeneous spectrum, including anti-philosophers and some separatists (gradationists) in a polemical method. In this opportunity, attention will be paid to four reasons that are in this doubt. These reasons are: the argument of the goodness of existence, the argument based on the difference between the effects of external existence and the mental existence, the argument based on the refusal (impossibility) of doubt in gradation the quiddity and the argument of intensified (intensifying) motion. By presenting the contents of these arguments, the content of the doubt will also be tested against them. The analysis shows that the skepticism is due to insufficient attention to the principles of these arguments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principality of existence
  • Validity of quiddity
  • Ontology
  1. آشتیانی، سیدجلال‌الدین، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380 ش.
  2. همو، هستی از نظر فلسفه و عرفان، قم، بوستان کتاب، 1382 ش.
  3. اکبری، رضا، و سیدمحمد منافیان، شرح منظومه حکمت، تهران، دانشگاه امام صادق‰ ، 1390 ش.
  4. ایزوتسو، توشی‌هیکو، بنیاد حکمت سبزواری یا تحلیلی تازه از فلسفه حاج ملاهادی سبزواری، ترجمه سیدجلال‌الدین مجتبوی، مقدمه مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران، 1368 ش.
  5. تهرانی، جواد، عارف و صوفی چه می‌گویند؟، تهران، آفاق، 1390 ش.
  6. جوادی آملی، عبداللّٰه، رحیق مختوم (ج1)، شرح حکمت متعالیه (بخش یکم از جلد اول)، قم، اسراء، 1375 ش.
  7. همو، رحیق مختوم (ج4)، شرح حکمت متعالیه (بخش چهارم از جلد اول)، قم، اسراء، 1375 ش.
  8. حائری مازندرانی، حکمت بوعلی سینا، تهران، نشر محمد و انتشارات علمی، 1362 ش.
  9. سبزواری، ملاهادی بن مهدی، شرح المنظومه، تهران، ناب، 1380 ش.
  10. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380 ش.
  11. سهیلی، حسین، «نقد براهین اصالت وجود در اندیشه میرزاجواد تهرانی»، دوفصلنامه حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دهم، شماره 1، بهار و تابستان 1398 ش.
  12. شهرزوری، شمس‌الدین محمد بن محمود، شرح حکمة الاشراق، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372 ش.
  13. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم، بیدار، 1411 ق.
  14. همو، المطالب العالیة من العلم الالهی، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.
  15. همو، شرح الفخر الرازی علی الاشارات (شرحی الاشارات)، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  16. لاهیجی، محمدجعفر، تعلیقه بر شرح رسالة المشاعر، تصحیح و تحقیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1386 ش.