بررسی انتقادی دیدگاه چوپرا در باب ذهن‌گرا بودن انسان بر اساس آراء صدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه اسلامی از دانشگاه باقرالعلوم(علیه‌السلام)، استاد همکار دانشگاه مجازی المصطفی ص

چکیده

معنویت‌های نوظهور، نگاهی ویژه و نو به انسان و جایگاه او در هستی دارند که در بسیاری از موارد، منجر به اومانیسم می‌گردد. از جمله آن‌ها، عرفانی است که توسط دیپاک چوپرا تبلیغ می‌شود و معتقد است که انسان به واسطه ذهن خود دارای توانایی مطلق است که می‌تواند هم‌سطح خدای متعال شده و هم در جهان مادی و کائنات تصرف کند و هم باعث مریضی یا بهبودی جسم خود شود. از آن طرف، صدرا نیز ضمن تأکید بر توانایی‌های بالقوه نفس و ذهن انسان، معتقد است که در صورت تکامل آن‌ها و تقرب به خدای متعال می‌توانند موجب خلاقیت در خود و غیر خود شوند و به عنوان خلیفةاللّٰه و با اذن الهی در هستی امکانی دخل و تصرف کند. این پژوهش، پژوهشی انتقادی است که در نظر دارد به بررسی انتقادی دیدگاه چوپرا در مورد انسان ذهن‌گرا بر اساس آراء صدرا بپردازد. یافته‌های پژوهش این است که از نگاه صدرا، ذهن انسان نمی‌تواند در کنار نفس و بدن به عنوان ساحت سوم وجود انسان به حساب بیاید؛ بلکه از شئون نفس بوده و عمل به دستورات دینی باعث تقویت و افزایش توانایی‌های نفس و سعادت دنیا و آخرت می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of Chopra’s View on Human Subjectivism (Mentalism) Based on Mullā Ṣadrā’s Ideas

نویسنده [English]

  • Hamzeh Ali Eslaminasab
A PhD in Islamic Philosophy, Associate Professor of Al-Mustafa Virtual University
چکیده [English]

The new emerging spiritualities have a special and new look at man and his place in existence, which in many cases leads to humanism. One of them is a mysticism missioned by Deepak Chopra who believes that man has absolute ability through his mind that he can become the same level as the Almighty God and capture both the material world and the universe and cause both the sickness or healing of his body. On the other hand, Mullā Ṣadrā (Persian: ملّا صدرا, Arabic: صدر المتألّهین) while emphasizing on the potential abilities of the human soul and mind believes that they can cause creativity in themselves and others, if they evolve and approach (endearment) God the Almighty, and they can interfere in the possibility existence as vicegerents of Allah with Divine permission (by the Divine leave of Allah). This research is critical that intends to critically examine Chopra’s view on the subjectivist man based on Ṣadrā’s views. The findings of this study indicate that the human mind from Ṣadrā’s point of view cannot be counted as the third realm of human existence alongside the soul and body, but it is soul modes and following religious orders strengthens and enhances the abilities of the soul and sa'ādah (Arabic: سعادة, the happiness) in the hereafter and in the present world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deepak Chopra
  • Mullā Ṣadrā
  • Human
  • Mind
  • Creativity
  • Material world
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌سینا، ابوعلی حسین بن عبداللّٰه، الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه نصیرالدین طوسی، قم، نشر البلاغه، 1375 ش.
  3. استثنایی، فاطمه، سیدمرتضی حسینی شاهرودی، و جهانگیر مسعودی، «خلاقیت نفس و مبانی انسان‌شناختی آن در حکمت متعالیه»، خردنامه صدرا، سال بیست و دوم، شماره 2 (پیاپی 86)، زمستان 1395 ش.
  4. جوادی آملی، عبداللّٰه، رحیق مختوم، قم، اسراء، 1375 ش.
  5. چوپرا، دیپاک، اکسیر؛ بیست درس معنوی برای آفرینش زندگی دلخواه، ترجمه گیتی خوشدل، تهران، قطره، 1382 ش.
  6. همو، جاده عشق، ترجمه حمیدرضا بلوچ و حسن هندی‌زاده، تهران، پیکان، 1388 ش. (الف)
  7. همو، چگونه خدا را بشناسیم، ترجمه هاشم ساغرچی، تهران، حریر، 1388 ش. (ب)
  8. همو، داستان سفری به درون معجزه: طریق کیمیاگری (20 درس متعالی برای خلق زندگی مورد علاقه‌تان)، ترجمه مجید آصفی، تهران، اشراقیه، 1384 ش.
  9. همو، در شادی پایدار زیستن، ترجمه توراندخت تمدن (مالکی)، تهران، قطره، 1388 ش. (ج)
  10. همو، سلامتی هم زیباست، ترجمه مهدی قراچه‌داغی، چاپ چهارم، تهران، خاتون، 1393 ش.
  11. همو، شفای کوانتومی (کاوشی در مرزهای پزشکی ذهن/بدن)، ترجمه هایده قلعه‌بیگی، چاپ هفدهم، تهران، پردیس دانش، 1399 ش.
  12. همو، هفت قانون معنوی موفقیت، ترجمه گیتی خوش‌دل، تهران، قطره، 1382 ش.
  13. رسولی، زهرا، محمدکاظم علمی، علی غنائی چمن‌آباد، و علیرضا کهنسال، «نوخاستگی نفس و بدن (مغز/ذهن) از دیدگاه ملاصدرا و مایکل گزنیگا، بنیان‌گذار علوم شناختی»، فصلنامه قبسات، سال بیست و چهارم، شماره 94، زمستان 1398 ش.
  14. سانچس، ویکتور، آموزش‌های دون کارلوس (کاربردهای علمی آثار کارلوس کاستاندا)، ترجمه مهران کندری، تهران، میترا، 1382 ش.
  15. سبزواری، ملاهادی بن مهدی، تعلیقة علی الشواهد الربوبیه، مقدمه و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1388 ش.
  16. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه هانری کربن و سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران، مٶسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1375 ش.
  17. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، اسرار الآیات و انوار البینات (محمدعلی جاودان)؛ رسالة متشابهات القرآن (سیدمحمدرضا احمدی بروجردی)، مقدمه و زیر نظر سیدمحمد خامنه‌ای، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1389 ش.
  18. همو، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعه، تصحیح و تحقیق و مقدمه علی‌اکبر رشاد، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1383 ش.
  19. همو، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح و تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1391 ش.
  20. همو، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبداللّٰه نورانی، تهران، مٶسسه مطالعات اسلامی، 1381 ش.
  21. همو، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح و تحقیق و مقدمه محسن بیدارفر، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1389 ش.
  22. همو، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مٶسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366 ش.
  23. همو، مفاتیح الغیب، تصحیح و تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1386 ش.
  24. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، ترجمه تفسیر شریف صافی، زیر نظر عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، نوید اسلام، 1385 ش.
  25. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  26. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، چاپ دوم، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403 ق.
  27. مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، تهران، صدرا، 1369 ش.
  28. میرداماد، میرمحمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی، کتاب القبسات، به اهتمام مهدی محقق و دیگران، تهران، دانشگاه تهران، 1367 ش.
  29. Islaminasab, Hamzeh Ali & Mohammad Mahdi Gorjian Arabi & Hamid Reza Mazaheri Seif, “A Critical Approach to Human Spiritual Perfection from Deepak Chopra’s Perspective Based on Mulla Sadra’s Opinions”, Pure Life, Vol. 9(29), Winter 2022.